Andijon mashinasozlik instituti transport logistika fakulteti mehnat muhofazasu va texnika xafsizligi yo’nalishi k 100 21 guruh talabasi qurbongeldiyev musurmonqulning fizika fanida

ANDIJON MASHINASOZLIK INSTITUTI

TRANSPORT LOGISTIKA FAKULTETI

MMTX YO’NALISHI K 100 21 GURUHTALABASI

QURBONGELDIYEV MUSURMONQULNING

FIZIKA FANIDA

MUSTAQI ISHI

KVANT MEHANIKASI ELEMENTLARI

REJA:

• Moddalarning korpuskulyar – to’lqin dualizmi .De-Broyl formulasi
• Atom tuzilishi haqidagi klassik tasavvurlarning rivojlanishi
• De-Broyl to’lqinlarining fizik ma’nosi
• Shedinger tenglamasi

MODDALARNING KORPUSKULYAR-TO’LQIN DUALIZMI . DE-BROYL FORMULASI

MODDALARNING KORPUSKULYAR-TO’LQIN DUALIZMI . DE-BROYL FORMULASI

Yorug’likning dualistik xususiyatlari , yani to’lqin va korpuskulyar xususiyatlari to’g’risidagi fikrni rivojlantirib 1924 – yilda De-Broyl yangi gipotezani ilgari surdi . Tabiat simmetriyaga moyil bo’lganligi tufayli modda

zarralarining faqat korpuskulyar xususiyatlari emas , balki to’lqin xususiyatlari ham sodir bo’lishi kerak .

Boshqacha qilib aytganda , De-Broyl gipotezasiga asosan , korpuskulyar-to’lqin dualizm elektromagnit nurlanish uchun ham , modda zarralari uchun ham tegishlidir . U holda elektromagnit nurlanish fotoni uchun o’rinli bo’lgan quydagi

p = =

Munosabatni modda zarralari uchun ham qo’llash mumkin . Shuning uchun massasi m , tezligi ani impulsi p = m ) bo’lgan zarraning xarakatlanish jarayonida uzunligi

(1)

•  

Bo’lgan to’lqinning xususiyatlari nomoyon bo’lishi kerak , degan xulosaga kelindi .

Bo’lgan to’lqinning xususiyatlari nomoyon bo’lishi kerak , degan xulosaga kelindi .

De-Broyilning gipotezasi bilan tanishgach Eynteynquyidagi fikrni aytdi ; agar bu gipoteza to’g’ri bo’lsa , elektronlar uchun difraksiya hodisasi kuzatilishi lozim .

Haqiqatdan 1927-yilda Devisson va Jermer tajribasida bu fikr tasdiqlandi . 1-ifoda . Qizdirilgan K kattoddan chiqqan termoelektronlar katod va A anod oralig’idagi elektr maydon tezlatiladi .wlwktronlar dastasi va difragmalar yordamida ingichka dasta shaklida Kp kristalga , undan sochigan elektronlar esa ionizatsion kamera (IK)ga tushadi . Ionozatsion kamerada vujudga kelgan tok galvanometr yordamida o’lchanadi . Tajribada ionizatsion kamerani siljitish yordamida turli burchak ostida sochilgan elektronlarni qayd qilish imkkoniyati mavjud edi . Tajriba natijasi shuni ko’rsatdiki , sochilisdh burchagining o’zgarishi bilan ionizatsion kameradagi tok kuchi monoton ravishda o’zgarmaydi , balki bir qator maksimumlar kuzatiladi . Maslan nikel kiristali bilan tajriba o’tkazilganda elektronlarni tezlatuvchi (yani K va A lar orasidagi ) potensiallar farqi 54 B bo’lganda ( bunda maydonda elektron tezlikka erishadi ) sochilish burchagining qiymatida maksimum kuzatildi . Agar shu talriba eletronlar dastasi bilan emas , balki rengen nurlari bilan o’tkazilsa , difraksion maksimum da kuzatilishi uchun rengen nurlarining to’lqin uzunligi 1,67 * m bo’lishi lozim .

•