Ishlab chiqarishda qatnashayotgan ishchilar (tikuvchi va bichuv-chi)ga ishbay shaklida mehnat haqi to’lanadi. SHuning uchun mehnat haqi o’rnatilgan daraja stavkalar va bajargan ishlarining miqdoriga asosan hisoblanadi.
Ushbu me’yor va baholar quyidagicha:
№
K o’ r s a t k i ch l a r
Bichish (so’m)
Tikish (so’m)
1
Bolalarning kurtkasi
180
250
2
Ayollarning plashi
290
460
T a l a b q i l i n a d i :
A. Keltirilgan ma’lumotlarga asosan har bir mahsulotning tan-narxi kalьkulyatsiya qilinsin.
E s l a t m a. Ishlab chiqarish ustama xarajatlari asosiy ishchilarning mehnat haqiga mutanosib ravishda taqsimlanadi.
V. Bolalar kurtkasiga 20% va ayollar plashiga 30% rentabellik da-rajasidan kelib chiqqan holda ushbu mahsulotlarga baho o’rnatil-sin.
D. Oktyabrь oyida sodir bo’lgan muomalalar tegishli sintetik va analitik hisobda qayd etilsin.
Masala 9.26. ”Xamza” kompaniyasi “SHell” yog’lovchi materialni ishlab chiqaradi. Ushbu materialni kimyo xom ashyosining bir necha turini ikki jarayonda ishlov berish yo’li bilan tayyorlaydi. 1-jarayondan yarim tayyor mahsulot 2-jarayonga o’tkazilib ximi-katlar bilan ishlov berilgandan keyin tayyor holga keltiriladi.
Ishlab chiqarish xarajatlari quyidagicha:
1-jarayonda
- xom ashyo 300 kg, bahosi 250 so’m
- mehnat sarfi 12000 so’m
- uskunalardan foydalanish 12 soat, soatiga 2000 so’m
2-jarayonda
- xom ashyo 2000 kg, bahosi 400 so’m
- mehnat sarfi 8400 so’m
- uskunalardan foydalanish 20 soat, soatiga 1350 so’m
Ushbu davrdagi umumustamaxarajatlari 35700 so’mni tashkil qilib jarayonlarga mehnat sarfiga mutanosib ravishda taqsim-langan. Jarayonlardan mahsulotlarning chiqish me’yori 1-jara-yondan 80% va 2-jarayondan 90%. 1-jarayon chiqindisining 1 kg 200 so’mdan va 2-jarayon chiqindisining 1 kg 300 so’mdan sotiladi.
Ushbu davrda mahsulotning chiqishi:
1-jarayondan 2300 kg
2-jarayondan 4000 kg
Davr boshiga va oxiriga ishlab chiqarish zaxiralari va tu-gallanmagan ishlab chiqarish qiymati yo’q, chiqindilar esa ko’rsa-tilgan bahoda sotilgan.
T a l a b q i l i n a d i:
A. Ushbu keltirilgan ma’lumotlarni tegishli xarajat schetlarida aks ettiring.
B. 1 kg. Mahsulot va yarimfabrikatning tannarxi hisoblansin.
Masala 9.27. Kompaniya ikkita jarayonni qo’llab suyuq mineral o’g’it ishlab chiqaradi. 1-jarayonga kiritiladigan kimyo moddalari sarfining xususiyati bo’yicha 20xx yil may oyida quyidagima’lumotlar mavjud:
1. Davr boshidagi zaxirasi 4000 litr 1080000 so’m
2. Davr oxiridagi zaxirasi 8000 litr 2420000 so’m
3. Omborga qabul qilingan materiallar 20000 litr 6100000 so’m
May oyida ishlab chiqarish jarayonlaridagi ma’lumotlar qu-yidagi jadvalda keltirilgan:
1-jarayondatugallanmaganishlabchiqarishtekshirilgandadavroxiridamaterialxarajatlari 100% vaishlovberishxara-jatlari 76% tashkilqilganligianiqlandi. 2-jarayonda esa na-zorat mahsulot ishlab chiqarish bilan o’rnatiladi.
T a l a b q i l i n a d i:
A. Ushbu jarayonning natijalarini aks ettiradigan zarur schet-larni tayyorlang va yuqoridagi ma’lumotlarga asosan tuzilgan ishchi qaydnomasi va hisoblarga asoslangan taklifingizni bering.
V. Agarda ximikatlarning zaxirasi qat’iy chegaralangan va ishlab chiqari lgan mahsulotni tezda sotish imkoniyati bo’lgan vaqtda, oy-ning oxirida 100 litr aralashma 1-jarayonga olib kelinayotgan vaqtda to’kilgan bo’lsa, kompaniyaning umumiy zararini qanday hi-soblaysiz?
Masala 9.28. Ximikat ikki jarayonda ishlov beriladigan xom- ashyodan ishlab chiqari ladi. A-jarayonining yarimfabrikati V-jarayoniga o’tkaziladi va unga qo’shimcha resurslar kiritiladi. +uyida ishlab chiqarish sarflarining elementlari keltirilgan:
A-jarayoni
- asosiy xom ashyo 2000 kg, bahosi 500 so’m
- ishchilarning mehnat sarfi 720000 so’m
- stanoklarda ishlov berish vaqti 140 soat, soatiga 600 so’m
V-jarayoni
- xom ashyo va materiallar 1400 kg, bahosi 1200 so’m
- ishchilarning mehnat sarfi 420000 so’m
- stanoklarda ishlov berish vaqti 80 soat, soatiga 725 so’m
TSexning ustama xarajatlari 684000 so’m va ushbu sarflar har bir jarayonning bevosita xarajatlariga kiritilgan.
