Andijon mashinasozlik instituti «elektrotexnika» fakulteti

Ko`p motorli elektr yuritmalar. Bunday elektr yuritmalarda har bir ish mashinasi uchun alohida elektromotor talab qilinadi. Shuning uchun ularni ko`p motorli EYu lar de-yiladi. Ko`p motorli elektr yuritmalar murakkab qurilmalar yoki mashinalarning ish organ-larini ulardan alohida o`rnatilgan mustaqil elektr motorlardan harakat olib ishlaydi (masa-lan, AVM – 0,4 vitaminli un tayyorlash agregatida to`qqizta elektr motor bor.
Ishlab chiqarish korxonalarida juda keng tarqalgan asinxron motorlar va shu kabi elektromagnit chulg’amlarga ega bo`lgan qator iste’molchilarda o`zgaruvchan magnit maydoni hosil qilish uchun reaktiv quvvat talab qilinadi. Reaktiv quvvat Cos koeffitsent bilan harakterlanadi va quyidagi formuladan aniqlanadi. .

Tok manbaasidan talab qilinadigan reaktiv quvvat qiymatini kamaytirish, ya`ni quvvat

koeffitsenti Cos oshirish muhim masalalardan hisoblanadi. Haqiqatan Cos ning ahamiyatini eng ko`p tarqalgan iste’molchilardan, asinxron dvigatel uchun transformator tanlashdan boshlab ko`rib chiqaylik. Masalan, 100 kVt li aktiv quvvatga ega bo`lgan Asinxron dvigatel uchun Cos =0,85 bo`lganda uning quvvati kVA bo`lgan transformator tanlanadi,agar Cos=0,5 bo`lsa, u holda quvvati kVA bo`lgan transformator tanlanishi kerak. Bundan Cos ning kamayishi bilan transformator va generator katta quvvatga tanlanishi
I_an I_
U
I_ax _n I_x
_x
₀ I₀

I_a0 I_

56-rasm. Сos ning aktiv yuklamaga bog’liqligi.
ko`rinib turibdi. Motorga berilayotgan kuchlanish miqdorini o`zgarmas, ya`ni U=сonst deb begilansa, u holda manfiy oqim F va toklar I<sub></sub> ham o`zgarmas bo`ladi. Demak yuklama o`zgarishi bilan tokning faqat aktiv qismi o`zgaradi. Buning natijasida turli yuklamalardagi I<sub>x</sub> tokni kuchlanishga nisbatan siljish burchagi <sub>x</sub> ham o`zgaradi. Ya`ni aktiv yuklama kamayishi bilan  burchak orta boradi. Bunda quvvat foeffitsenti Cos kamayib boradi. Shunga ko`ra dvigatelni mumkin qadar to`la yuklama bilan ishlatish tavsiya qilinadi.


13-mavzu: KORXONALARNING ELEKTR TA`MINOTI ASOSLARI

Reja.

Korxonalarning elektr ta’minoti asoslari. Sanoat elektr energiya manbalari.

Energosistema haqida tushunchalar. Elektr energiya manbalari va iste’molchilari haqida umumiy ma’lumotlar.

Korxonalarda elektr energiyani nazorat qilishning avtomatlashtirilgan tizimi va uni tejash usullari.

1.