Andijon mashinasozlik instituti «avtomatika va elektrotexnika» fakulteti «axborot texnologiy

5-AMALIY MASHG’ULOT

Mavzu: Kommutatorlarni ulash uchun magistral portlarni sozlash. Statik marshrutlarni sozlash va tekshirish.

Ishdan maqsad: Axborotlarni raqamli tasvirlanishini o'rganish

Nazariy qism

Kompyuter fakat sonli ko’rinishda ifodalangan axborotni kayta ishlay oladi, shuning uchun Kompyuterlarda kayta ishlatadigan xar kanday axborot sonli ko’rinishda tasvirlashi mumkin. Xarflar, raqamlar, belgilar bilan sonli orasida o’rnatiladigan moslik belgilarni kodlash deyiladi.

Hisoblash texnikasida kupincha axborotni signallar ketma-ketligi yordamida kodlashning ikki usulidan foydalanadi: magnitlangan yoki magnitlanmagan, yukori va past kuchlanishli. Bir xolatni 0 raqami bilan ikkinchisini 1 raqami bilan belgilash kabul kilingan. Bunday kodlash ikkilik kodlash deyiladi. Kompyuterda barcha sonlar 0 va 1 raqamlari yordamida tasvirlanadi. Kompyuterlar ikkili sanoq tizimida ishlaydi, chunki Kompyuterningelement bazalari ikkita turgun xolatga ega. 0 va1 raqamlar bitlar deyiladi. binary digit - ikkili raqam degan mahnosini anglatadi.Sakkizta 0 va1 raqamlar ketma-ketligi bayt deyiladi. 1 bayt = 8 bit. Xar bir bayt bu bitta belgining kodidir.

Masalan: I xarfiga 11101001, L xarfiga 11101100, K xarfiga 11101011, D xarfiga 11100100, M xarfiga 11101101 va x.k. kodlari mos keladi.

Masalan, “ILM” suzi 24 bitdan iborat kuyidagi ketma-ketlik bilan kodlanadi: 111010011110110011101101, chunki «Informatika va axborot texnologiyasi» degan mahlumotning axborot xajmi 37 baytga teng, chunki bu mahlumot 37 ta belgini ifodalaydi. V= 37 bayt, V=37 bayt*8 bit =296 bit.

Mahlumotning axborot xajmi ulchov birliklari. Bit va baytga nisbatan kattaroklari mavjud:

1 kilobayt =1Kbayt=2¹⁰ bayt =1024 bayt

1 megabayt =1Mbayt=2²⁰ bayt =1048376 bayt(bir million qirq sakkiz ming besh yuz yetmish olti)

1 Gigabayt =1Gbayt = 2³⁰bayt =1 mlr bayt

2. 
   Terabayt =1Tbayt = 2⁴⁰ bayt
   

SHaxsiy Kompyuterlar turli magnitli disketalar bilan ishlaydigan maxsus kurilmalarga ega. Foydalanuvchi shu dakikada ishlab turgan disk joriy disk (xotira) deyiladi. Doimiy xotira - mahlumotlar doimiy saklanadigan maxsus kurilma. Doimiy xotira (yoki qattiq disk) xajmi bilan ulchanadi. Kompyuterdan foydalanuvchi vinchnsterni asosan uch parametriga karab aniklab oladi, bular: sig’im, tezlik, interfeys.

Vinchester sig’imini - qattiq diskka joylashtirish mumkin bulgan mahlumot mikdori belgilaydi. Eng birinchi IBM ‘C Kompyuterlarida qattiq disk sig’imi 5 Mbayt bulgan bo’lsa, xozir quyidagi xajmdagi qattiq disklar ishlab chiqarilmokda: 6 Gbayt, 10 Gbayt, 20 Gbayt, 40 Gb, 80 Gb, 160 Gb, 250 Gb, 500 Gb. Kompyuterning imkoniyatlari bevosita unga o’rnatilgan joriy xotiraga bog’liq. Agar Kompyuter joriy xotira 32 Mbayt va undan ortiq bo’lsa, lokal tarmoqlarida (Internet elektron pochta E- mail) ishlash imkonini beradi.

Ko’pchilik Kompyuterlarda joriy xotiraga murojaat o’ta majburlash uchun joriy xotirasi KESH-xotira o’rnatiladi. Ko’p ishlatiladigan mahlumotlar KESH xotirada yoziladi, shuning uchun Kompyuter zaruriy mahlumotlarni dastlab KESH xotiradan kidiradi, sungra joriy xotiraga murojaat kiladi. IBM ‘C Kompyuterida xotiraning BIOS(diomiy xotira Besic in’ut-out’ut system), SMOS (yarim doimiy xotira) turlari mavjud. Bu xotiralar Kompyuter kurilmalarini tekshiruvchi dasturlar operatsion tizimni yuklovchi va Kompyuter kurilmalariga xizmat kursatadigan funktsiyalarini bajaruvchi dasturlar saklaydi.

Keng tarqalgan disketalar 3,5 yoki 5,25 dyuymli xajmda bo’lib, uch dyuymlik va besh dyuymli disketalar deb ataladi. 3,5 dyuymli disklar 1,44 Mbayt xamjli, 5,25 dyuymli 360 Kbayt- 1,2 Mbayt xajmli mahlumot yozish mumkin. Disketani birinchi marotaba ishlatishdan oldin uni formatlash kerak. Bu maxsus dasturlarda, yahni DOS FORMAT dasturi yordamida bajariladi.

Kompakt diks xajmli 640 Mbaytgacha bo’lib, unga mahlumotlarlar oldindan yozilgan buladi. CD- ROM (Som’act Disk Read Only Memory) - asosan kompakt disklardan ukish uchun ishlatiladi CD-RW (Som’act Disk Read Writeble) - asosan kompakt disklarga yozish va ukish uchun ishlatiladi.

EHMda boshlang’ich mahlumotlar va qoniqarsiz sonlarni belgisini EHMning razryad setkasida son belgisini tasvirlash uchun katta razryadli sondan oldin qo’shimcha belgili razryad kiritiladi. Unda musbat sonni ko’rsatish uchun e yahni 0 manfiy sonni ko’rsatish uchun 1 qiymatlar kiritiladi. EHMda sonlarni kodlashtirishda maxsus; to’g’ri, teskari va qo’shimcha kodlardan foydalaniladi.