Andijon mashinasozlik instituti «avtomatika va elektrotexnika» fakulteti «axborot texnologiy

5.Ethernet va Fast Ethernet tarmog’i.

Lokal kompyuter tarmoqlarida kanal satxi protokollaridan kompyuter­lar, ko’priklar, kommutatorlar va marshrutizatorlar foydalanadilar. Kanal satxi protokollariga misol qilib - Ethernet, Fast Ethernet, Token Ring, FDDI, 100VG- AnyLAN protokollarini keltirish mumkin. Ma’lumotlarni sifatli uza­tishni ta’minlash vazifalari kanal satxi bilan birga, undan yukorirokda turgan tarmoq va transport satxlari vazifalariga xam kiradi.

Tarmoq sathi (Ethernet) - bir nechta tarmoqlarni birlashtiruvchi yagona transport sistemasini xosil kilish uchun xizmat qiladi. Bu tarmoqlar xar xil kurinishdagi topologiyalarga ega bulishlari va kompyuterlar o’rtasida xabarlar uzatishning xar-xil tamoillaridan foydalanib ishlashlari mumkin. Tarmoqlarni o’zaro birlashtirish uchun marshrutizator­lar ishlatiladi (3-rasm). Tarmoqlar ichida, ya’ni tarmoq osti tarmoqlarda malumotlarni uzatish usha tormokning kanal satxi yordamida amalga oshi­riladi. Tarmoqlararo malumotlarni uzatish esa - tarmoq satxi ta’minlaydi. Bu malumotlar uzatish marshrutlarini to’g’ri tanlash vazifasini bajarish bilan amalga oshiriladi.

Tarmoq satxi xar-xil texnologiyali tarmoqlarni bir-biri bilan kelishib ishlashini ta’minlaydi. Tarmoq satxi xabarlari paketlar deb atala­di. Tarmoq satxiga tegishli ikki xil protokol mavjud:

1. 
   Tarmoq protokollari (routed protocols) - paketlarni tarmoq orkali
   

3-rasm. Tarmoqlardan iborat tarmoq.

xarakatlanishini taъminlab beradigan protokollar.

2. 
   Marshrutlash protokollari (routing protocols) - bu protokollar yordami­da marshrutizatorlar tarmoqlar aro boglanishlar xakida axborot yigishni amalga oshiradilar.
   

Fast Ethernet tarmoq satxi protokollariga misol qilib TCP/IP stekining IP - tarmoqlararo birgalikda ishlash protokolini va Novell stekining IPX - tarmoqlararo peketlar almashinish protokolini keltirish mumkin.

Transport satxi (Transport laer) - bu satx ilovalarga yoki stekning yukori satxlariga malumotlarni kerakli darajada ishonchlilik bilan uza- tishni taъminlab beradi. Transport satxi tomonidan xizmat kursatishning besh xil sinfi mavjud:

1. 
   Tezkorlik.
   
2. 
   Uzilgan aloqani tiklash imkoniyati.
   
3. 
   Bir-nechta xar-xil amaliy protokollarni umumiy transport protokoli orqali bog’lab, ularni ishlashini ta’minlab berish vositalari. Bu xuddi temir yo’l transportida xar-xil yuklar ortilgan vagonlprni bir poezdga birlashtirib manzilga yetkazib berishga o’xshaydi.
   
4. 
   Malumotlarni uzatishda yuzaga keladigan xatoliklarni tuzatishni ta’minlash.
   
5. 
   Malumotlarni uzatishda yuzaga keladigan xolatlar - malumotlarni yul davomida uchib ketishi, yuqolib qolishi va bir xil paketlarni bir necha marta uzatilishi kabi xatoliklarni tuzatishni ta’minlash.
   

Transport satxi va undan yuqorida joylashgan satxlar protokollari kom- pyuterlarning (stantsiyalar, serverlar va uzellarning) programma vositalari, ya’ni tarmoq operatsion tizimi tarkibidagi programmalar tomonidan amalga oshiriladi. Trasport satxi protokollariga misol qilib TCP/IP stekining TCP va UDP, xamda Novell stekining SPX protokolini keltirish mumkin.

Seanslar satxi (Sesions laer) - bu satx dialogni boshkarishni ta’min­laydi, tomonlardan kaysi biri hozirda faol ekanligini aniqlab borish va­zifasini bajaradi va ishlash jarayonini bir-biriga moslashtirish vositalarini (sinxronlash) vositalarini taqdim etadi.

Taqdimlash satxi (Presentation laer) - tarmoq orqali uzatilayotgan aborotni mazmunini saqlagan xolda, shaklini o’zgartirish vazifasini bajara­di. Bu satxda malumotlarni almashinish davomida maxfiylikni ta’min­lash uchun shifrlash va deshifrlash amalga oshiriladi. Bunday protokolga misol qilib Amaliy satx protokollari uchun maxfiylikni ta’minlab bera­digan TCP/IP stekining SSL (Secure Socket Laer) protokolini keltirish mumkin.

Amaliy satx (Application laer) - bu shunday protokollar to’plamiki, ular yordamida tarmoq foydalanuvchilvrini tarmoq resurslariga murojaat qilish imkoniyatlari ta’minlanadi, bular - fayllar, printerlar yoki gipermatnli Web-saxifilar, xamda elektron pochta xizmati. Bu satxda juda ko’p xildagi xizmat ko’rsatish turlari mavjud. Fayl xizmatining amalga oshirilgan keng tarqalgan xillari quyidagilardir: Novell NetWare opera- tsion tizimining NCP xizmati, Microsoft Windows NT dagi SMB xizmati va TCP/IP stekiga kiruvchi NFS, FTP va TFTP xizmatlar.