Andijon davlat universiteti umumiy pedagogika kafedrasi qiyosiy pedagogika

Germaniyada maktab ta’lim tizimi 
Maktabgacha tarbiya tizimi Germaniya ta’lim tizimida ham muhim bosqich 
hisoblanadi. Uning 100 yildan ortiq tarixi bor. Bolalar bog'chalari ta’hmning quyi 
bosqichi hisoblansada, lekin u davlat tizimi tarkibiga kirmaydi. Bog'chalarni mablag' 
bilan ta’minlash turli jamoat tashkilotlari, hayriya birlashmalari, korxonalar, xususiy 
shaxslar, diniy muassasalar zimmasidadir. Ota-onalar bolalar bog'chalariga o'z 
farzandlarini tarbiyalayotganliklari uchun ancha miqdorda pul tolaydilar. 3 yoshdan 6 
yoshgacha bolalarning 80% bog'chalarga qatnaydi. Germaniyada odatda bolalar 
bog'chada tushgacha tarbiyalanadilar. Kunning yarmida esa uyda, oilada bo'ladilar. 
Bu mamlakatda kuni uzaytirilgan bog'chalar ham bor. Majburiy ta’hm 6 yoshdan 18 
yoshgacha bo'lgan bolalarga tegishli, ya’ni bu jarayon 12 yil davom etadi. Bundan 9 
yillik (ba’zi joylarda 10 yil) maktabda tola haftalik oqishda o'qiydi. O'qish davlat 
maktablarida tekin. Xususiy maktablar kam. O'qish 6 yoshdan boshlanib, 4 yil davom 
etadi (faqat Berlinda 6 yil). Boshlang'ich maktabdan so'ng o'quvchilar yo'nalish 
bosqichidagi maktabga o'tadilar. Bu erda 5-6- sinf bosqichidagi yo'nalish maktablarda 

---

102 
maxsus dastur asosida o'qiydilar. Keyin navbatdagi maktab tipiga ko'chadilar: bular - 
asosiy, maxsus maktab, real bihm yurtlari. Deyarli 30% bola asosiy maktabga o'tadi. 
9 yoki 10 yillik o'qish tugatilgandan keyin kasbiy tayyorgarlikka o'tiladi. Maxsus 
maktablarda nuqsonga ega bo'lgan bolalar o'qiydi. Real bilim yurtlari asosiy maktab 
va yuqori bosqich maktabi o'rtasida turadi. Qoidaga ko'ra bu erda o'qish 6 yil davom 
etadi (5-10 sinfgacha) va to'la o'rta ma’lumot berish bilan tugallanadi. Bihm yurtini 
tugatganlar o'rta maxsus o'quv yurtiga yoki yuqori bosqichdagi hunar-texnika 
maktabiga kirib o'qish huquqiga ega bo'ladi. Germaniyada gimnaziyalar ham mavjud. 
Ular 5-13 sinflar ni o'z ichiga oladi. 11-13 sinflar ohy o'quv yurtlariga tayyorlash 
vazifasini ham bajaradi. Gimnaziyani bitirganlik haqidagi etuklik attestati ohy o'quv 
yurtida o'qish imkonini beradi. Germaniya ta’lim tizimida hunar ta’limi muhim 
ahamiyatga ega, chunki yuqori malakali ishchilarga bo'lgan talab kuchli. To'liqsiz 
o'rta maktabni bitiruvchilarning 20% hunar ta’limi tizimida bilim olishni davom 
ettiradilar. Aksariyat hollarda o'qish muddati 3—3,5 -yilni tashkil etadi