Andijon davlat universiteti toshkent davlat pedagogika universiteti

To’rtinchi davr: 1986 yildan 
xozirgi davrga qadar: 
past dozali 
ta'sir effekti ionlashtirmaydigan 
nurlanish 
mexanizmlari, 
radiobiologiyada 
siljish 
va 
paradigma o'zgarishi
 
И.И. Сусков, В.А. Шевченко, Д.М. Спитк
овский, Е.Б. Бурлакова, И.Е. Воробцова, 
H.R. Withers, J.Ward, H. Nagasawa, J. 
Little, C. Mothersill, C.Seymour, O V. 
B
elyakov, M. Folkard, K.Prise, B.Michael, 
K.Baverstock, 
M.Joiner, 
B.Marples, 
P.Lambin, A.Brooks, T.Elsasser, M.Scholz, 
T. Day, G.Zeng, A.Hooker, T.Neumaier, 
J.Swenson, C.Pham, A. Polyzos, A. Lo, P. 
Yang, J. Dyball, O. Desouky, N.Ding, G. 
Zhou, 
А. Н. Котеров, 
А. А. Вайнсон
,
Y.Ogawa
, A.K.Qosimov. 
 
 
 
 
 
1-
ras
m.
194
5 yilda Xirosima shahriga tashlangan yadro bombasini ko’rinishi
. 
Shu yillarda Radiobiologiya mustaqil ilmiy soha yoki fan sifatida shakllana 
boshlagan
6
. Turli moddalarning radiatsiyadan ximoya xususiyatlari kashf etilgan, 
6
А.Н.Гребенюк, О.Ю.Стрелова, В.И.Легеза, Е.Н.Степанова. Основы радиобиологии и радиоционнной 
медицины. Санкт-Петербург, ФОЛИАНТ, 2012 г., 233 с.

---

11 
eksperiment asosida xujayraning nurlangandan keyingi qayta tiklanish jarayoni 
isbotlangan. Radiobiologiya markazlari tashkil etilgan. Soha oldida zamonaviy 
muammo va vazifalar qo’yildi: ko’p xujayrali organizmlarga radiatsiya ta’sirini 
o’rganish; xavfli mutatsiyalarning xosil bo’lishida radiatsiyaning roli; 
immunitetning pasayib ketishi; turli xususiyatga ega bo’lgan shishlarni xosil 
bo’lishi, umr ko’rish davomiyligining qisqarishi.
Er kurrasining sun’iy radionuklidlar bilan ifloslanishi kabi global muammo 
esa yanada yangi vazifalarni qo’yadi: radionuklidlarni biosferadagi migratsiyasini 
o’rganish, sun’iy radionuklidlar xisobidan nurlanishning o’ziga xos xususiyatlari; 
kichik dozalar va surunkali nurlanish muammolarini yechimini topish. 
Ayni davrda yadroviy qurollarni sinash yoki kashf etishga bo’lgan cheklovlar, 
statistikada radiatsion fonni kamaytirib ko’rsatilish, shuningdek soha 
mutaxassislariuzoqni 
to’g’ri 
ko’rolmaganliklari 
insonlarni 
bir 
qancha 
tinchlantirgan va xotirjam qilib qo’ydi. CHernobildagi AESida yuz bergan fojea va 
uning oqibati xotirjam, beetibor bo’lmaslik kerakligini isbotladi. 
SHuni aytish kerakki xozirda radiobiolog-mutaxassislarning kamligi, 
yetishmasligi, buning oqibatida esa aholining bu soha xaqida to’liq tasavvurga ega 
emasligi ma’lum bo’lmoqda. SHu nuqtai nazardan qarasak Biz xozir 
Radiobiologiya sohasi rivojlanishining yangi 4-bosqichida turgan bo’lishimiz 
mumkin. Bu bosqich taxminan 26 aprel 1986 yildan boshlangan desak adashmagan 
bo’lamiz.