Andijon davlat universiteti pedagogika fakulteti maxsus sirtqi bo

Kartalar varaqlarining burchaklardagi geografik koordinatalari va nomenklaturasini aniqlash
Ishlash joyiga tegishli topografik kartalar varaqasini tanlash uchun mutaxassis ushbu karta varaqasining hududida joylashgan punktning ma’lum geografik koordinatalari qiymatlari bo‘yicha uning nomenklaturasini aniqlashi zarur.
Misol. Aytaylik, punktning geografik koordinatasi: kengligi ..  = 41⁰ 17¹50¹¹ , uzoqligi  = 67⁰ 49¹ 15¹¹ ma’lum bo‘lsin.
1:10000 masshtabdagi karta varag‘ining burchakli geografik koordinatalari va nomenklaturasini aniqlash talab kilinadi.
Yechish tartibi. Birinchidan punktning koordinatalari qiymatlari bo‘yicha qatorning shimoliy parallelini kengligi va kolonna meridianining sharkiy uzoqligi topiladi. Topilgan kenglik va uzoqlik qiymatlari bo‘yicha 1:1 000 000 masshtabdagi karta varag‘ini joylashishi aniqlanadi. Buning uchun quyidagi formuladan foydalanish mumkin (kolonna nomeri m va qator nomeri n deb qabul kilingan)

^{ 0} 180 ^{0 }

m _{ } 31; _agar  180 bo‘lsa, m  1, n _{ } 1
6 6 4

Bu formulardan foydalanishda,  va  larning faqat gradus qiymatlari tegishlicha 6 va 4 ga bo‘linib, butun qiymatiga tegishlicha 31 va 1 ko‘shiladi.

Bizning misol bo‘yicha kolonna nomeri
67 ⁰ 41 ⁰

m   31 11  31  42 , qator nomeri esa n  1  10 1  11
6 4

bo‘ladi.

10 - shakldan 11 - qatorga K harf to‘g‘ri keladi. Shuningdek berilgan punktning nomenklaturasi K - 42 bo‘lmish 1:1000 000 masshtabdagi karta varag‘ida joylashgan.
Ushbu trapetsiya varag‘i burchaklarining geografik koordinatalari
6 - shaklda ko‘rsatilgan.




13 – shakl. 1:10000 masshtabli karta varag‘ining nomenklaturasi va geografik koordinatalarini aniqlash
1:1000 000 masshtabli trapetsiya tomonlarini 144 ta bo‘lakka bo‘lib, 1:100 000 masshtabli trapetsiya tomonlarining kengligi bo‘yicha 20¹ va uzoqligi bo‘yicha 30¹ o‘lchamlarini hosil qiladi. Bu esa punktning  = 41⁰ 15¹ va  = 67⁰ 45¹ ma’lum koordinatalari bo‘yicha
1:100000 masshtabdagi karta 100 - chi varag‘ining hududida joylashganini aniqlashga asos beradi. (13- shakl, b).
Bu varaqning 4 ta bo‘lakka bo‘lib 1:50 000 masshtabli karta uchun ramka tomonlari, kengligi bo‘yicha 10¹ va uzoqligi bo‘yicha 15¹ o‘lchamlari bilan varaqlar hosil kilinadi; 13- shakl, b asosida 1:50 000 masshtabdagi karta varag‘i burchalarining geografik koordinatalari va nomenklaturasi topiladi. Berilgan punktni varaqda joylashgan o‘rni 13- v, shaklda ko‘rsatilgan. Shu varaqning 4 ta bo‘lakka bo‘lib, 1:25 000 masshtabdagi karta varag‘iga muvofiq K - 42 - 100 - G - a - 2 nomenklaturasi aniqlanadi. 13- g shakldan ko‘rish mumkinki, oldindan berilgan geografik koordinatalari bilan punkt ushbu trapetsiyaning hududida joylashgan.