Andijon davlat universiteti Filologiya fakulteti

Abzaslar yozma nutq uchun, ayniqsa, badiiy matn uchun nihoyatda zarur vosita hisoblanadi. Abzaslar bir so’zdan, bir gapdan yoki bir necha gapdan tuzilishi mumkin. Abzasning tashkillanishini yozuvchilar o’zlarining badiiy niyatiga ko’ra mutlaqo ixtiyoriy tarzda belgilashadi. Bir necha gapdan iborat abzaslar, odatda, 3 bosqichdan iborat bo’ladi:

1-bosqich xabarning boshlanishi (abzasda aytilmoqchi bo’lgan mavzu haqidagi dastlabki, qisqacha xabar)

2-bosqich xabarning to’ldirilishi (dastlabki xabar to’ldiriladi, izohlanadi, sharhlanadi)

3-bosqich esa xabarning xulosalanishi (xabar yakunlanadi, natija aytiladi) hisoblanadi.

Sodda gapdan iborat bo’lgan abzaslar;

Qo’shma gapdan iborat bo’ladigan abzaslar;

Periodik nutq formasidan iborat bo’lgan abzaslar:

Superfrazali sintaktik butunlikdan iborat bo’lgan abzaslar;

Ko’chirma-o’zga gapli abzaslar.

Abzaslarning strukturasiga ko’ra quyidagi korinishlari mavjudligi sanab o’tiladi:

Yuqoridagi fikrlarga asoslanadigan bo’lsak, gap va murakkab sintaktik butunlikni matn birliklari hisoblash mumkin, Abzas esa subyektiv hodisa, yozuvchilar mutlaqo erkin holda qo’llashi mumkin bo’lgan kompozitsion-grafik usuldir.