Andijon davlat unibersiteti psixologiya kafedrasi

Tayanch iboralar: 
 
Trening , boshqaruv o’yinlari, shaxmat o’yini, strategik o’yinlar, ilmiy va ommabop o’yinlar, xulq-atvor, 
o’yin psixologiyasi, tabiiylik, hissiylik, emotsional jihatlar, ijtimoiy psixologik, ijtimoiy rolь, ko’nikmalar, 
tasavvurlar, rollar, intentifikatsiya, stixiyali, professional faoliyat, tabiyaviylik, o’yin qonuni, dialoglar, 
monologlar, mutaxassislar, ishtirokchilar.
Nazariy ma’lumotlar: 
Rus psixologi D.B.Elkonin "Nima uchun bolalar o’ynaydilar?" degan savolga to’laqonli javob topish 
maqsadida o’zining ko’p illik ilmiy izlanishlarini 1960 yili chop etilgan "O’yin psixologiyasi" ("Psixologiya v 
igre") nomli kitobida umumlashtirgan. Unda muallif o’yinlar genezisi, kelib chiqishi, uning mohiyati, bola 
taraqqiyoti va shaxs shakllanishidagi o’rni va ahamiyatini yoritishga harakat qilgan. "Bolalar, - deb yozilgan 
kitobda, o’yinda kattalarning ijtimoiy xulq-atvoriga taqlid qilish usuli bilan ular faoliyatini qaytaradilar" 
("Psixologiya v igre.", 1978y.). Yuqorida ta’kidlanganidek, o’yinlar kategoriyasi nafaqat bolalar, balki kattalar 
faoliyatiga ham xos. Bolalar va kattalar o’yinlarida qator umumiyliklar mavjud, ya’ni:
a) ikkalasida ham rollar improvizatsiya qilinadi, boshqacha qilib aytganda, xayotda bor bo’lgan u yoki bu 
harakatlar, xulq-atvor shakllari qaytariladi; 
b) o’yin faoliyatidagi vaziyatlar ikkala holda ham shartlidir;
v) o’yinda mehnat yoki boshqa turdagi ijtimoiy faoliyatning eng muhim tomonlari qayta tiklanadi; 
g) tabiiylik, hissiylik, emoiatssional-jixatlarining borligi kattalar va bolalar o’yinlariga xos bo’lgan 
jixatlaridir. 
O’yinning eng muhim axamiyati shundaki, unda tabiiylik sifati bo’lib, bu narsa, ayniqsa, bolalar o’yinida 
yaqqol seziladi, zero, ular unda o’zidagi ko’plab tabiiy extiyojlarni qondirishga harakat qiladi. SHuning uchun 
bo’lsa kerak, ma’lum taraqqiyot bosqichida bolalar tinimsiz o’ynaydilar, undan charchamaydilar va bunda hech 
qachon ular o’z sherigiga ma’naviy ziyon yetkazmaydi. Bu narsalar o’yinning shunday qirrasi bilan bog’liqki, 
unda xayol, hissiyot jarayonlari yaqqol tafakkurdan ustun keladi. 
psixologik ahamiyatga ega bo’lgan kattalar o’yini esa asosan, ikkita vazifani bajaradi: 
- ma’lum ijtimoiy bilimlarni egallash; 
- zarur ijtimoiy ustanovkalarni shakllantirish. Lekin bunday o’yinlarning tabiiy bolalar o’yinidan farqli 
jixatlari ham bor: 
a) bolalar o’yinlarida ijtimoiy rolь o’zlashtirilsa, kattalarnikida bu rolь yanada mustahkamlanadi, 
takomillashadi; masalan, bolalarning "mhxmon-mehmon" o’yinlarida mehmon va mezbon harakatlariga xos 
bo’lgan asosiy qirralar o’zlashtirilib, taqlid asosida ko’nikmalar hosil qilinsa, kattalar shunga o’xshash 
"o’yinlarda" muomalaning eng mukammal va chiroyli jihatlarini mustahkamlab, davr madaniyatiga xos
shakllariga o’rganadilar;
b) bolalar o’yinlaridagi rollar hayotiy vaziyatlarni umumlashtirgan holda, umumiy tasavvurlar vositasida 
qaytarilsa, kattalarda bu narsa aniq vaziyatlar va yaqqol, ranglar vositasida amalga oshiriladi.