Андижон давлат тиббиёт институти факультатив, госпитал терапия, халқ табобати ва эндокринология кафедраси

ПАТОГЕНЕЗ:
Семизлик ривожланишида асосий патогенетик рольни бош мия пўстлоғи ва гипоталамус, айниқса орқа гипоталамусдаги иштахани бошқариш марказлари: вентромедиал ва вентролатерал ядролари ўйнайди.Вентромедиал ядроларининг - «туйиниш маркази» - шикастланиши вентролатерал ядроларининг – «иштаҳа маркази» - қўзғолишини чақиради.Иштаҳа марказининг қўзғолиши туфайли овқат махсулотларининг (углеводлар, ёғлар) ортиқча қабул қилиниши, жисмоний фаолликнинг етишмаслиги, ёғ деполарида ёғларнинг тўпланишига олиб келади.
Семизлик ривожланишида вегетатив нерв системасининг парасимпатик (бўлими) тонусининг ортиши туфайли метаболизмнинг сусайиши таъсирли аҳамиятга эгадир. Бу холат ошқозон ости безидан инсулин ишлаб чиқарилишини кучайтиради ва семизликка олиб келади.
Инсулин секрециясининг ва семизликнинг кучайишини чақирувчи омил,аденогипофиз хужайралари орқали ишлаб чиқарилувчи – В – эндорфин хисобланади. Симпатик семизлик ривожланишида эндокрин омиллари аҳамиятлидир. Ёғни мобилизация қилувчи гормонлар:АКТГ, ТТГ, СТГ, тироксин ва трийодтиронин, адреналин, норадреналин ва глюкагон – етишмовчилиги липолизни сусайишини чақиради. Бу ҳолат ёғ депосини энергия манбаи сифатида етарли ишлатилмаслигига олиб келади. Жинсий без гормонларининг етишмаслиги, глюкозанинг пентозли цикли буйича алмашинувини ривожланишига олиб келади, глюкокортикоидларнинг ортиши эса жигарда гликогеннинг тўпланишини ва липолизни тормозланиши туфайли симптоматик семизликнинг келиб чиқишига таъсир қилади. Ёғларнинг ортиқча тўпланиши - юрак-қонтомир, нафас системаларининг шикастланиши ва ўпка-юрак етишмовчилигининг ривожланишига, ошқозон-ичак тракти, жигар фаолиятининг бузилишларига олиб келади.Семизликда умумий ва хужайралардан ташқари суюкликларининг ортиши билан бир каторда хужайра ичидаги суюклик миқдорининг камайиши кузатилади. Семизлик кучайган сари хужайра ичи дегидратацияси кучайиши аниқланган.
Семизликга олиб келувчи асосий патогенетик механизм бу организмга тушаётган ва сарф бўлаётган энергиянинг дисбалансидир. Бу холат кўпроқ нотўғри овқатланиш: овқат махсулотларида ёғ ва углеводларнинг ортиқчалиги, овқатланиш режимининг бузилиши – суткалик калориянинг асосий қисмини кечки вақтда – қабул қилиниши билан боғлиқдир. Ёғ тўқимаси энергиянинг асосий депоси хисобланади. Ортиқча энергия триглицеридлар сифатида адипозитларда тўпланади. Семизликнинг келиб чиқишида энергия сарфланишининг бузилиши ҳам ката аҳамиятга эга, бу холат ҳар хил ферменттатив, метаболик дефектлар, оксидланиш жараёнларининг бузилиши, симпатик иннервациянинг холати билан боғлиқдир. Соглом, нормал вазнли одамларда ортиқча овқатланиш метаболизмнинг ва асосий алмашинувнинг адаптив тезлашувига олиб келади, яъни асосий алмашинув энергия балансини ушлаб турувчи ўзига хос буфер бўлиб, кабул қилинаётган овқат миқдори ўзгарганида тана вазнининг стабиллигини сақлайди.