Andijon 1 Organik kimyo – organik birikmalar kimyosini o`rganuvchi fandir. Molekulasi tarkibida “C”

Anorganik moddalar

Anorganik birikmalar turi 400 000 dan ortiq

Anorganik birikmalarni ko`pchiligi esa yonmaydi.

• 1. Izomeriya hodisasi
• 2. Uglerod atomlarining bir-biri bilan o'zaro birikib uzun uglerodli ochiq va halqali zanjir hosil qilish xususiyati;

Organik birikmalarning ko’pligi asosan IKKI narsaga bog’liq

Organik birikmalarda gibridlanish
	sp3	109,28		Alkanlar, sikloalkan lar
	sp2	120		Alkenlar, Arenlar
	sp	180		Diyenlar
	sp	180		Alkinlar

№	Sinf	Bog’ orasidagi masofa (nm)	Bog’ orasidagi burchak	Gibridlanish
1	Alkanlar	0, 154	109, 28	SP3
2	Sikloalkanlar	0, 153	–––	SP3
3	Alkenlar	0, 134	120	SP2
4	Alkinlar	0, 120	180	SP
5	Diyenlar	0, 134 (konyugirlangan vakillarida ikki qo’shbog’ orasidagi yakka bog’ masofasi 0, 146 nm, qolgan yakka bog’lar 0, 154 nm)	120   yoki   180	SP2   yoki   SP
6	Arenlar	0, 140	120	SP2
7	Spirtlar	C –– C 0,154 C –– O 0,144 O –– H 0,097	109, 28   106	SP3

1

• o'rin olish; C6H6 + Cl2 → C6H5Cl + HCl

2

• birikish; CH2 = CH2 + Cl2 → CH2Cl – CH2Cl

3

• ajralish: CH3 – CH3 → CH2 = CH2 + H2

Organik birikmalar orasida boradigan reaksiyalar asosan 3 turga bo’linadi:

Bundan tashqari polimerlanish, polikondensatlanish,

qayta gruppalanish kabi reaksiyalar organik birikmalar uchun xos bo'lgan reaksiyalarning alohida turi hisoblanadi.

Reaksiyaga kirishayotgan molekulalardagi kovalent bog'ning uzilish holatiga qarab, barcha organik reaksiyalar

2 xil mexanizmda boradi.

GETEROLITIK

yoki IONLI

GOMOLITIK

yoki RADIKAL

Reaksiya radikallar o`rtasida sodir bo`ladi.

NUKLEOFIL REAKSIYALAR

Nukleofil reagentlar manfiy zaryadlangan ionlardir.

OH-, OR-, R-COO-, Gal-, SR-, CN-

ELEKTROFIL REAKSIYALAR

Elektrofil reagentlar:

 H3O+, NO2+, R3C+, R-C+=O, BF3+, AlCl3+

 

Aromatik birikmalarning nitrolash, galogenlash va sulfolash reaksiyalari elektrofil o'rin olish reaksiyalariga misol bo'la oladi.

To'yinmagan uglevodorodlar (alkenlar) ning galogenlar, galogenid kislotalar, sulfat kislota va hokazolar bilan birikish reaksiyalari esa elektrofil birikish reaksiyalaridir:

E’TIBORINGIZ UCHUN

RAHMAT!

Kimyo fani o’qituvchisi: H. Hoshimov