Andersenning ertaklari o'quvchilar va adabiyot tanqidchilarining

Angliya romantizm adabiyoti

XVIII 

asr oxirlaridan 1830-yillargacha bo‘lgan davmi o‘z ichiga 

oladi.  Ilk  romantik  ijodkor  Uilyam  Bleyk  (1757-1827)  sanaladi. 

Angliya  romantizmining  birinchi  davri  “Ko‘l  maktabi”  shoirlari 

U.Vordsvort,  S.T.Kolridj  va R.Sauti nomlari bilan bog'liqdir. Ular 

shahar muhitidan yiroqda Kezik ko‘li yaqinida istiqomat qilganlari 

bois “leykistlar” yoki “ko‘l maktabi” vakillari deb ataladi.  Bu davr 

adabiyotida tabiat manzaralari fantastika, oddiy kishilar hayoti tas- 

viri asosiy o‘rin egallaydi. She’r va poemalari bilan adabiyotga kirib 

kelgan,  1810-yillardan keyin “tarixiy  romanlar otasi” sifatida nom 

qozongan V.Skott faoliyatining boshlanishi ham shu davrga to‘g‘ri 

keladi. Ikkinchi davr Bayron va Shellinmg ijodga kirib kelishi bilan 

belgilanadi.  Jamiyatda  shakllangan tartiblami  qabul  qila  olmaslik, 

olamni satirik bo'yoqlarda tasvirlash, siyosiy lirikaning shakllanishi 

shu daviga xos xususiyatlar edi.

Angliya romantizmida “Darbadar melmot” falsafiy romani mual- 

lifi Charlz Metyurin (1870-1824) ijodi ham muhim o‘rin tutadi.

Ingliz romantizmida otashin va hassos shoir Jorj Gordon Noel 

Bayron (1788-1824) ijodi muhim o‘rin tutadi.  U  1788-yil 22-yan- 

varda  Londonda  tug'ildi.  Uning  otasi  Angliya  aristokratiyasinmg

175

---

kambag‘allashib  qolgan  tabaqasiga,  onasi  esa  shotlandiyalik  boy 

dvory an oilasiga mansub edi.

Otasi  1791-yilda  Fransiyada  vafot  etadi.  Bayronning  bolaligi 

Shotlandiyada -  onasi yonida o‘tadi. B oig'usi shoir dunyoqarashi- 

ning shakllanishida Shotlandiya tabiatiga bo‘lgan chuqur muhabbat 

alohida ahamiyatga ega bo‘ldi.

Bayron o‘n yoshga toiganda unga lordlik unvoni meros sifatida 

qoladi. Bayron jahon tarixining, Angliya hayotining shiddatli davri­

da yashadi, ijod qildi. U fransuz burjua inqilobi va xalq harakatining 

guvohi bo‘ldi. Bu inqilobning maqsadi sanoat to'ntarishiga, Angliya 

ijtimoiy hayotini o‘zgartirishga qaratilgan edi.

Bayron  bolaligidan  siyosat  bilan  qiziqdi.  U  maktabda  o‘qib 

yurgan  paytlaridanoq  notiqlik  san’ati  bilan  tanishdi.  Sb.u  bilan 

birga  o‘qigan kitoblarining asosiy qismini tarixiy asarlar tashkil 

etar edi.  Bayron Volter,  Russo,  Lokk,  Gibbon asarlarini ham  se­

vib o'qidi.

1807-yilning  yozida  nashr  etilgan  birinchi  she’riy  to‘plami 

«Farog‘at damlari»dayoshlik orzu-xayollari, ishq-u muhabbat, hayot- 

ning quvonch-u tashvishlari haqidagi she’rlardan iborat edi.

Bayron lr809—1811-yillarda chet el sayohatiga chiqadi. Bu sayo­

hat  yosh  shoiming  hayot  voqeligini  keng,  atroflicha  tushunishida 

katta yordam  beradi.  U sayohati. davomida Napaleon intervensiya- 

siga: qarshi qaqshatqich zarba bergan ispan partizanlari harakatining 

guvohi  boidi.  U  Gretsiyadagi  milliy  ozodlik  qo‘zg‘alonining  gu- 

vohi  bo‘ldi.  U  hatto  Villington  qomondonligidagi  Britaniya  armi- 

yasida Napaleon qo‘shinlariga qarshi kurashda qatnashdi. Shu bilan 

birga Maltada -  0 ‘rta dengiz harbiy bazasidagi harakadarini ko‘rib, 

Buyuk Britaniya reaksion hukumatining tashqi  siyosatini  qoraladi. 

Bayron bu davrda turk, yangi grek, alban va italyan tillarini hamda 

xalq  og‘zaki  ijodini  o'rgandi.  1816-yilda  arman tilini  o'rganishga 

kirishdi.

Bayron  sayohatlarining  mevasi  sifatida  1812-yilda  «Chayld 

Gorold»  dostoni  yaratiladi.  Bu asar Bayron  shuhratini Angliya va