Анатомияси ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим


с е ­ www.ziyouz.com kutubxonasi р и а л



Download 8,53 Mb.
Pdf ko'rish
bet101/207
Sana23.07.2022
Hajmi8,53 Mb.
#843010
1   ...   97   98   99   100   101   102   103   104   ...   207
Bog'liq
Botanika. O\'simliklar morfologiyasi va anatomiyasi (M.Ikromov va b.)

с е ­
www.ziyouz.com kutubxonasi


р и а л
(лот. с е р и е с — қатор) куртак деб аталади (м аса­
лан, учқат, ёнғоқ, о қ акация ва бошқаларда учрайди). Агар 
куртак биргаликда ёнм а-ён жойлаш са 
к о л л а т е р а л
(лот. 
к о л — биргаликда; латерагис — ён томон) дейилади. Б ун­
дан таш қари қўш и м чаёки 
адвен ти в 
(лот. а д в е н т и к у с — 
келгивди, тасодифий) куртаклар ҳам бўлади. Адвентив кур­
таклар вегетатив кўпайиш вазиф асини бажаради.
Тузилиши ва вазифасига кўра, куртаклар ҳар хил — ўсув, 
ўсув-генератив ҳамда генератив куртаклар бўлади.
Ўсув куртаклардан баргли ва куртакли поя ўсиб чиқа- 
ди. Бундай куртакларда таш қи бошланғич барглар (барг 
куртаклари) учлари билан қайрилиб, ўсиш нуқгасини ўраб 
олади. Куртакда бўғим зич жойлашган, шунинг учун бўғим 
оралиқларини аниқлаш қийин. Бошланғич барг қўлтиғи- 
да ён куртак муртаклари ҳам ҳосил бўлиши мумкин. Д е ­
мак, новданинг чексиз шохланишига бўлган яш ирин, аммо 
юзага чиқиш и мумкин бўлган им коният куртакда мавжуд.
Ўсув-генератив куртакларнинг тузилиши ўсув куртак- 
нинг тузилишига ўхшайди, лекин ўсиш нуқгасида бошлан- 
ғич ҳолатдаги гул ёки тўпгул бўлади. Бундай куртаклар 
кўпинча ўтчил ўсимликларга хос бўлса-да, дарахт ва бута- 
ларда ҳам учрайди (масалан, сирен, бузина=маржондарахт).
Бундан таш қари тўпгуллар ҳосил қиладиган гул кур­
таклар ҳам учрайди (булар ш аклан ўзгарган новдадир). 
Н иҳоят 
ар ал аш к ур так л ар
деб аталадиган куртаклардан 
новдалар билан гуллар ўсиб чиқади.
Қ ўш им ча куртак л ар . 
Экзоген йўл билан ҳосил бўлади- 
ган одатдаги ён куртаклардан таш қари қўш им ча ёки ад­
вентив куртаклар ҳам пайдо бўлиши мумкин. Улар по- 
яларда эндоген, баргларда эса экзоген йўл билан ҳосил 
бўлади ва тартибсиз жойлашади. Қўш имча куртаклар поя, 
барг ва илдизда уларнинг перицикл кам бий, ўзак нурла- 
ридан ва ҳатгоки баргнинг мезофил ёки эпидерм исидан 
ҳам ҳосил бўлиши мумкин. Қ айси органдан ҳосил бўли- 
ш идан қатъий назар, тузилиш ига кўра улар оддий учки 
ёки ён куртаклардан ф арқ қилмайди.
Қўшимча куртакларнинг биологик аҳамияти катта. Улар 
кўпгина ўсимликларда вегетатив кўпайиш учун хизмат 
қилади. М асалан, илдиз бачкилари орқали кўпаядиган 
ўсимликларда (малина=хўж ағат, қулупнай ва бош қалар-
www.ziyouz.com kutubxonasi


да) албатта қўшимча куртаклар бўлади. Илдиз бачкила- 
ри — илдизда жойлашган қўш имча ўсиб чиққан новда (тоғ 
тераги, шумтол, о қ акация, олча, олхўри, сирень, янтоқ, 
чирмовуқ, сариқ бўзтикан ва бошқа)лар.
Қўш имча куртаклар баргларда ҳам ҳосил бўлади. М а­
салан, бриофиллиум ўсимлигининг баргларида қўшимча 
куртаклар барг четларида ривожланади. Ана шу куртаклар 
баргдан узилмасданоқ, илдизча ва баргчалар ҳосил қила- 
ди. К ейин узилиб ерга тушгандан сўнг, ўсиб янги ўсим- 
ликка айланади. Бундай хилдаги қўшимча куртаклар 

Download 8,53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   97   98   99   100   101   102   103   104   ...   207




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish