Anatomiya odam tanasining shakli, tuzilishi, uning funktsiyalarini va

     
37-§ Nerv sistemasining tuzilishi. 
Nerv sistemasi ikkiga: markaziy va  periferik qismga bo’linadi. Markaziy 
qism miya qutisida joylashgan bosh miya va umurtqa pog’onasi kanalida 
joylashgan orqa miyadan iborat. 
Bosh miya ham, orqa miya ham uni o‘rab turuvchi pardalar bilan qoplangan. 
Bu  pardalarning  biri  miyaga  zich  yopishgan  va  unda  qon  tomirlari  juda  ko’p 
bo’ladi.  Bu  pardadagi  tomirlar  nerv  to’qimalari  ichiga  kirib  boradi.  Ana  shu 
tomirlar orqali miyaga oziq moddalar va kislorod boradi, miyadan esa parchalanish 
mahsulotlari  olib  ketiladi.  Bosh  miya  bilan  orqa  miyada  ko’ndalang  kesilganda 
to’q va  och tusli  sohalarni  ko’rish  mumkin.  Bu sohalar kulrang va oq  moddadan 
tashkil topgan. 
       Kulrang  modda  qisqa  va  juda  tarmoqlanib  ketgan  o’simtalar  bilan  bir-biriga 
birikkan neyron tanalaridan iborat.  Kulrang  modda  yaxlit qavat  bo’lib  joylashadi, 
masalan,  yarim  sharlar  po’stlog’ida  yoki  har  -  xil  kattalikdagi orolchalar  shaklida 
joylashgan bo’ladi, bu orolchalar yadrolar deb ataladi. Yadrolardagi neyronlarning 
ayrim  gruhlari  nerv  markazlarini  hosil  qiladi.  Qo’zg’alish  bu  markazlarda 
markazga  intiluvchi  neyronlardan  markazdan  chiquvchi  neyronlarga  o’tadi. 
Miyaning  oq  moddasi  tolalardan  iborat.  Bu  tolalarning  markaziy  qismi  uzun, 
tarmoqlanmaydigan  neyron  o’simtalaridan  hosil  bo’lgan,  neyronlar  tanasi  esa 
kulrang  bo‘ladi.  Tolalar  o’tkazuvchi  yo’llar  hosil  qiladi.  Bu  yo’llar  yarim  sharlar 

---

177 
 
 
po’stlog’ining  ayrim  uchastkalarini  va  bosh  hamda  orqa  miyada  joylashgan 
yadrolarni  bir  -  biri  bilan  tutashtiradi.  Ba`zi  tolalar  miya  chegarasidan  chiqib, 
nervlar  tarkibiga  kiradi.  Oq  modda  tolalari  va  nervlar  markazga  intiluvchi  hamda 
markazdan  chiquvchi  yo’llar  hosil  qiladi,  bu  yo’llar  esa  o’zgarishni  organlardan 
har - xil nerv markazlariga va markazlardan organlarga o’tkazadi. 
 
45-rasm. Orqamiyaning tuzilishi