Anatomiya odam tanasining shakli, tuzilishi, uning funktsiyalarini va

24-§ JIGAR 
Jigar
 
organizmdagi  eng  yirik  bez  bo’lib,  vazni  1,5  kg  ga  keladi.  U  to’q 
qo’ng’ir rangli, zich xujayralardan tuzilgan. Jigarning kattaligi o’ngdan chapga 20-
22 sm, oldidan orqaga 30-36 sm bo’lib, katta qismi o’ng qovurg’alar tagida, kichik 
bo’lagigina  qorin  bo’shlig’ining  chap  qismida  joylashgan.  Uning  yuqori  cheti 
o’ngda  qovurg’aga  tegib,  chapda  qovurg’alar  oralig’ida  turadi.  Tashqi  tomondan 
jigarni  maxsus  biriktiruvchi  to’qima  парда  o’rab  turadi.  Bu  pardaning  usti,  orqa 
chetidan  tashqari,  qorin  pardasi  diafragma  bilan  o’ralgan.  Jigar  diafragmaga 
o’roqsimon  bog’lag’ich,  tosh  bog’lag’ich  bilan  birikib  turadi.  O’roqsimon 
bog’lag’ich jigarni katta o’ng va kichik chap pallaga ajratadi.(34-rasm) 
Jigarning  pastki  yuzasi  pastga  qaragan  bo’lib,  unda  ikkita  egat,  ikkita 
uzunasiga  ketgan  egat  va  ko’ndalang  egat  joylashadi.  Jigar  to’rt  pallaga:  katta 
o’ng,  kichik  chap,  dumsimon  va  kvadrat  pallaga  bo’linadi.  Bu  pallalar 
bog’lag’ichlar  orqali  bir-biriga  birikkan.  Jigarning  pastki  yuzasida  jigar  qopqa 
venasi  joylashgan,  undan  ovqat  xazm  qilish  kanalidan  qaytgan  venalar,  limfa 
yo’llari, jigar arteriyasi va o’t yo’li, nervlar o’tadi.   
Jigar diametri 1,5 mm dan katta bo’lmagan murakkab naychali bo’laklardan 
tuzilgan bo’lib, xar bir bo’lak ko’p qirrali prizmaga o’xshaydi. Bo’laklarda arteriya 
va  vena  kapillarlarining  qalin  to’ri  bor.  Kapillarlar  bo’lakchaning  markaziy 
venasiga  qo’shiladi.  Jigar  xujayralari  Kupper  xujayralari  deb  ataladi,  ular  kuchli 
fagotsitar  xususiyatga  ega.  Bo’lakchalardagi  bez  xujayralari  orasida  juda  mayda 
o’t yo’llari bo’lib, ular qo’shilib, o’t kapillarlarini hosil qiladi. 

---

109 
 
 
34-rasm. Jigar ning tashqi ko’rinishi
 
Qon kapillarlar orqali  jigar  bo’lakchasining  markaziga  tomon  oqadi,  o’t  esa, 
aksincha,  xujayralar  opasidagi  yo’llardan  yig’ilib,  bo’lakcha  markazidan  chetga 
tomon  oqadi.  Jigar  boshqa  organlarga  nisbatan  qon  bilan  yaxshi  ta’minlangan 
bo’lib, unda kapillarlar ikki qator to’r hosil qiladi. 
Jigar  bir  sutkada  uzluksiz  ravishda  1-2  litrga  yaqin  o’t  suyuqligi  ishlab 
chiqaradi.  Ishlab  chiqarilgan  o’tning  bir  qismi  konsentrlangan  xolda  o’t  pufagida 
yig’iladi.  O’t  pufagi  noksimon  shaklda,  u  jigarning  orqasida  joylashgan.  O’t 
pufagining  tanasi  va  bo’yni  farq  qilinadi.  Uning  xajmi  o’rta  xisobda  60  sm, 
ichakda ovqat xazm bo’layotganda o’t suyuqligi umumiy o’t yo’liga quyiladi. Jigar 
odam xayotida muxim rol o’ynaydi, shuning uchun u organizmning laboratoriyasi 
deb ataladi. Jigar ichakka ovqat xazm qilishda murim axamiyatga ega bo’lgan o’t 
suyuqligi ishlab chiqaradi,  ichak  organizmdagi  ortiqcha  glyukoza glikogen xolida 
to’planadi. Jigarda 20% qon zaxira xolda saqlanadi.