Anatomiya fanidan amaliy mashg’ulotlar Tuzuvchi

Amaliy №19.
Mavzu: Nerv hujayrasi va nerv tolalarining tuzilishi
Nazariy tushuncha. Nerv sistemasining struktura birligi nerv hujayrasi bilan uning o’simtalari, ya’ni neyrondir. Neyronlarni tanasi va o’simtasi bo`ladi. O’simtalar 2 xil dendritlar va aksonlar; uzun va kalta bo`ladi. Dendridlarning ko’pchiligi kalta, tarmoq o’simtalardir. Bitta neyronda ular bir nechta bo`ladi. Nerv impulslari dendridlar bo`ylab nerv hujayralari tanasiga oradi. Akson-uzun, ko’pincha kam tarmoqlangan o’simta bo`lib, u orqali impul’slar hujayra tanasidan chiqadi. Har qaysi nerv hujayrasida fakat bitta akson bo`lib, uning uzunligi bir necha o’n santimitergacha yetishi mumkin(33-34-rasm) .
Neyronlar shakli va vazifasiga ko’ra bir-biridan farq qiladi ba’zi sezuvchi neyronlar sezgi organlaridan orqa va bosh miya impul’s o’tkazadi. Sezuvchi neyronlarning tanasi markaziy nerv sistemasiga borish yulida nerv tugunlari nerv hujayralari tanasining markaziy nerv sistemasidan tashqaridagi to’plamdir. Sezuvchi va harakatlantiruvchi neyronlar orqa miya bilan bosh miyada qo’shimcha neyronlar orqali bog‘lanadi.
Darsning maqsadi: Nerv hujayrasi va nerv tolalarining tuzilishi, vazifasi va ahamiyati haqida ma’lumot berish .
Kerakli asboblar: mulyaj, maket, plakat, tablica, qog`oz, qalam o`chirg`ich, chizg`ich , yelim, planshet.
Ishning borishi: Mavzuga oid mulyaj va plakatlar yordamida yoritib boriladi.
Nerv hujayralari, nerv tolalari hamda nerv to`qimalari haqida barcha ma’lumotlar bilan tanishib chiqilganidan so’ng yuqorida aytib o’tilgan uzun va kalta nerv tolalari qaysi organlarida ko’p bo’lishini labratoriya daftariga yoziladi
Ishning rasmiylashtirishga doir tavsiyalar. Nerv hujayralarini maketlarini yasang. Al’bomingizga mavzuga oid barcha rasmlarni chizing ?

Amaliy № 20

Mavzu: Orqa miyaning tuzilishi va uni o’rab turgan pardalar .
Nazariy tushuncha. Orqa miyaga ikkita vazifa reflektor va o’tkazish vazifasi xosdir. Orqa miya refleks markazi sifatida murakkab xarakat va vegitativ reflekslarni yuzaga chiqara oladi. Orqa miyadan uning oldingi va orqa ildizlaridan hosil bulgan 3) juft aralash orqa miya nervlari chiqadi. Ushbu nervlar umurtqalararo teshikdan chiqadi: 8 bo`yin nerv 12 juft ko`krak nervi 5 juft bel nervi, 5 juft dumgaza va bir juft dum nervlari.Orqa miyaning bir juft orqa miya nervlari chiqadigan joyga to’g’ri keladigan qismi nerv yoki orqa miya signerti deb ataladi. Orqa miyaning devori yo’g’on naychaga o’xshash bo’lib old va orqa tomondan bir oz yassilangan. Orqa miya umurtqa pog’onasi kanalining ichida joylashadi. U yuqoridan uzunchoq miyaga birlashadi, pastaki uchi II bel umurqasi sohasida qonussimon shakilda tugaydi.
Orqa miyaning qalinligi bir xil bo’lmaydi, bo’yin va bel sohasi kengaygan bo’ladi, chunki u yerdan qo’l va oyoq nervlari chiqadi. Orqa miyani orqa va old tomonidan chuqur egat bo’lib, uni teng 2 ga bo’ladi. Har bir bo’lakda 2 tadan chuqur bo’lmagan egatlar bo’ladi. Bu egatlarda oldingi va orqa ildizchalar joylashganligini ko’rish mumkin. Oldingi ildizda harakatlantiruvchi tolalar, orqa ildizda sezuvchi nervlar joylashgan.
Bu sezuvchi va harakatlantiruvchi ildizchalar umurtqalararo teshikda birikib orqa miya nervlarini hosil qiladi. Orqa miya - nerv hujayralari tanasi joylashgan kulrang moddadan va uni o’ragan nerv tolalari oq moddadan tashkil topgan. Orqa miya markazidan tor markaziy kanal o’tgan bo’lsa, u kulrang modda bilan o’ralgan. Bu kanal orqa miyani to’liq egallab, doimo miya suyuqligi bilan to’lib turadi(35-37-rasm).