Anatomiya 2014. indd

Jinsiy bezlarning endokrin qismi

Erkaklarda moyak, ayollarda tuxumdon jinsiy hujayralar-

dan tash qari, qonga jinsiy gormonlar ham ishlab chiqaradi. Bu 

gormon lar ta’sirida ikkilamchi jinsiy belgilar paydo bo‘ladi. 

Moyakning endokrin qismi buralma urug‘ naychalarining o‘rta-

sidagi qon va limfa kapillyarlari yonidagi interstitsial to‘qimada 

joylashgan o‘ziga xos Leydig hujayralaridan iborat. Bu hujayra-

lar erkaklar jinsiy gormo ni – testosteron ishlab chiqaradi. Bun-

dan tashqari kamroq ta’sir kuchiga ega gormonal moddalar va oz 

miq dorda ayollar jinsiy gormoni estrogen ishlab chiqariladi. An-

drogenlar jigar, buyrak va ayniqsa, mu shaklarda oqsil moddalar 

sintezini kuchaytiradi va oliy nerv faoliyatiga ta’sir qiladi.

Erkaklarning jinsiy gormoni-androgenlarni homila davrida 

o‘sa yot  gan moyaklar ishlab chiqaradi. Ular erkaklar ichki va tash-

qi jinsiy a’zolarining takomillashuvini ta’minlab, ayollar jinsiy 

naylarining o‘sishini to‘xtatadi.

Ayollar jinsiy bezlari follikulalarining donador qavati va tu-

xum don interstitsial to‘qimasi hujayralari estrogen gormonlar va 

oz miq dorda testosteron ishlab chiqaradi. Sariq tana esa proges-

teron ishlab chiqaradi. Ayollarning jinsiy gormonlari, asosan, qiz 

bola balog‘atga yetganidan keyin ishlab chiqarila boshlaydi.

Estrogenlar ayollar organizmi jinsiy a’zolarining taroqqiyoti va 

o‘si shiga, progesteron sut bezlari rivojlanishi va homila taroqqiyo-

tiga ta’sir qiladi.