Anatomiya 2014. indd

Buyrak funksiyasining buzilishi

Buyrak funksiyasining buzilishi ajralayotgan siydik miqdori, uning tarkibi va siydik chiqarilish ritmi o‘zgarishi bilan kechadi.

Siydik miqdorining va tarkibining o‘zgarishi. Mo‘tadil holatda sutka davomida ajraluvchi siydik miqdori – diurez deyiladi va u 1,5– 2,5 litrni tashkil etadi.
Patologik holatlarda diurez miqdori va tarkibining o‘zgarishla ri uchraydi. Diurezni ko‘payishi – poliuriya deyiladi. U modda almashinuvi buzilganda, qandli diabetda, gipertoniya kasalligida, buyrak yallig‘lanishida uchraydi.
Siydik ajralishini kamayishiga – oligouriya deyilib, gipotoniya da, isitmada, glomerulonefrit kasalligida uchraydi.
Siydik ajralishining butunlay to‘xtashi anuriya deyilib, o‘smalar da, tosh kasalligida, jarrohlik aralashuvidan keyin va qattiq og‘riqda uchraydi.
Siydik tarkibining buzilishi uning solishtirma og‘irligi va undagi siydikchil miqdorini o‘zgarishi bilan namoyon bo‘ladi. Shuningdek, siydikda mo‘tadil holatda uchramaydigan patolo gik qo‘shilmalar paydo bo‘ladi. Sog‘lom kishida siydikni solish tirma og‘irligi u iste’mol qilgan suvga qarab birmuncha o‘zgarib turadi. Siydik solishtirma og‘irligining oshishi – giperstenuriya, uning konsentratsiyasi oshganda buyrak naychalari tomonidan suv reabsorbsiyasini pasayishi paydo bo‘ladi. Bu holat antidiure tik gormon chiqarilishi yetarli bo‘lmaganda surunkali glomeru lonefritda kuzatiladi. Sutka davomida siydik solishtirma og‘irli gining o‘zgarmay turishi – izostenuriya deyiladi.
Buyrakni chiqarib yuborish faoliyati organizmdan siydik bilan azot «shlaklarini», siydikchilni chiqarilishi bilan ifodalanadi. Sutkada katta yoshdagi odamda o‘rtacha 30–35 g mochevina chiqa rib yuboriladi. Siydikda mochevina miqdorining kamayishi bilan bir vaqtda, uning konsentratsiyasini qonda ko‘payishi buyrakning chiqarish faoliyati pasayganligidan darak beradi.
Siydik tarkibining patologik qismlariga eritrositlar, leykositlar, oqsillar, silindrlar, aminokislotalar va glukoza kiradi.
Siydikda eritrositlarning paydo bo‘lishiga gematuriya deyiladi. Unga buyrak faoliyatining jiddiy buzilishi, yoki siydik yo‘llarida toshlar bo‘lishi, glomerulonefrit kasalligi, o‘smalar sabab bo‘lishi mumkun va bunda siydik go‘sht yuvindisiga o‘xshab qoladi.