Anatomiya 2014. indd

Orqa miya nervlari

Orqa miya nervlari (nn. spinales) orqa miyadan chiquvchi ik-

ki ildiz dan hosil bo‘lgan nerv poyalaridan iborat. Ular juft bo‘lib, 

metamer joylashgan. Odamda 31 juft orqa miya nervlari bo‘lib, 

8 ta bo‘ yin, 12 ta ko‘krak, 5 ta bel, 5 ta dumg‘aza va 1 ta dum 

nervlariga bo‘ li nadi. Orqa miya nervlari aralash tolalardan iborat 

bo‘lib, tarkibida sezuvchi – afferent va harakatlantiruvchi – effe-

rent tolalari bo‘ladi. Orqa miya nervlarining orqa ildizi (sezuvchi) 

orqa miya tugu nida joylashgan soxta unipolyar hujayralarning mar-

kaziy o‘siqlaridan iborat. Oldingi ildizi (harakatlantiruvchi) orqa 

miyaning oldin gi shoxi hujayralarining aksonlaridan iborat. Umur-

tqalararo teshik sohasida oldingi va orqa ildizlar o‘zaro qo‘shilib, 

orqa miya nervi poyasini hosil qiladi va umurtqalararo teshikdan 

chiqqanidan so‘ng to‘rtta tarmoqqa bo‘linadi (201-rasm): 1) ol-

dingi (ventral) tarmoq tananing oldingi devori, qol va oyoq uchun; 

2) orqa (dorsal) tarmoq ensa va orqaning mushaklari va terisiga; 

3) orqa miya pardasiga boruv chi (meningeal) tarmoq orqaga qaytib 

umurtqa kanaliga kirib orqa miya pardalarini innervatsiya qiladi; 

4) qo‘shuvchi tarmoq VIII bo‘yin, barcha ko‘krak va yuqorigi ikki-

ta bel segmentlari sohasidan chiqadi. Ular simpatik tugunlarga bo-

ruvchi preganglionar tolalarni hosil qiladi. Orqa miya nervlarining 

oldingi va orqa shoxlari I bo‘yin nervining orqa shoxidan tash qari 

aralash tolalardan iborat. Ular skelet mushaklarini va terini inner-

vatsiya qiladi. Orqa miya nervlarining orqa tarmoqlari metamer 

joylashib, umurtqalarning ko‘ndalang o‘siq lari orasidan o‘tib orqa 

tomonga yo‘naladi. Ular I bo‘yin, IV va V dumg‘aza va dum ner-

vlaridan tashqari medial va lateral tarmoqlariga bo‘linadi.

---

475

Uchta ustki bel orqa miya nervlari orqa tarmoqlarining late-

ral teri tarmoqlari ustki dumba nervlarini hosil qilib, dumbaning 

y uqori qismi terisini innervatsiya qiladi. Uchta ustki dumg‘aza 

nerv larining lateral tarmoqlari o‘rta dumba nervini hosil qilib, 

katta dumba mu shagini teshib chiqadi va dumba terisini innerva-

tsiya qiladi.