Anatomiya 2014. indd

20-rasm. Bo‘g‘imning

tuzilishi chizmasi:

1–sinovial parda;

2–bo‘g‘im yorig‘i; 

3–bo‘g‘im bo‘shlig‘i; 

4–suyak; 5–bo‘g‘im 

tog‘ayi; 6–suyak usti

pardasi.

---

70

Bo‘g‘imlarning tasniflanishi

Bo‘g‘imlarning harakati bo‘g‘im yuzalarining tuzilishi-

ga (shakli, o‘l chami, bukilganligi) qarab turli xil o‘qlar atrofida 

bo‘ladi. Orga nizmda bo‘g‘imlarning harakati frontal, sagittal va 

bo‘ylama o‘q atrofida bajariladi. 1. Frontal (ko‘ndalang) o‘q atro-

fida faqat bukish va yozish

 

mumkin. 2. Sagittal (oldindan orqa-

ga ketgan) o‘q atrofida tanaga yaqinlashtirish

 

yoki uzoqlashtirish 

harakati bajariladi. 3. Suyak o‘zining bo‘ylama o‘qi atrofida ich-

kariga va tashqariga buriladi.

 

4. Doira hosil qilib aylanish, bun-

da suyakning erkin uchi birin-ketin barcha o‘qlar atrofida hara-

kat qiladi. Bo‘g‘imlarda harakat haj mi suyaklar bo‘g‘im yuzala-

rining shakliga, bo‘g‘im xaltasining keng yoki torligiga, bo‘g‘im 

atrofidagi boylamlar, paylar va mushaklarning soni va faoliyati-

ga bog‘liq.

Bo‘g‘imlar bo‘g‘im hosil qilishda ishtirok etuvchi suyak yuza-

lari soniga qarab: oddiy bo‘g‘im

 

faqat ikkita suyak yuzasidan 

hosil bo‘lgan va murakkab bo‘g‘im

 

uch va undan ortiq bo‘g‘im 

yuza sidan tashkil topgan bo‘g‘imlarga bo‘linadi. Bundan tashqa-

ri kompleks bo‘g‘imlar

 

va hamkor bo‘g‘imlar tafovut qilinadi. 

Kompleks bo‘g‘imda bo‘g‘im yuzalari o‘rtasida tog‘ay plastinkasi 

bo‘ladi. Hamkor bo‘g‘imda tuzilishi bir xil bo‘lgan ikki alohida 

bo‘g‘im bir vaqtda bir xil faoliyatni bajaradi (o‘ng va chap chak-

ka-pastki jag‘ bo‘g‘imlari).

Bo‘g‘imlar harakat o‘qining soniga qarab bir o‘qli; ikki o‘qli 

va ko‘p o‘qli bo‘g‘imlarga bo‘linadi.

Bir o‘qli bo‘g‘imlar unda ishtirok etayotgan suyaklar uchining 

bir-biriga mos kelishiga qarab uch turga bo‘linadi:

1. Silindrik bo‘g‘imda suyaklardan birining uchi silindr shakli-

da bo‘lsa, ikkinchisida shunga mos kemtik bo‘ladi (proksimal va 

distal bilak-tirsak bo‘g‘imi). Bunday bo‘g‘imning o‘qi suyakning 

uzunasi bo‘ylab o‘tgani uchun shu o‘q atrofida ichkariga