Anatomiya 2014. indd

Ingichka ichakning fiziologiyasi. 

Ingichka ichakda so‘lak va 

osh qozon shirasi ishlangan ovqat massasi ichak shirasi, o‘t va 

osh qozon osti bezi shirasi ta’siriga uchraydi. Ingichka ichak bir 

qancha fiziologik vazifalarni bajaradi: ichak shirasini ishlab chi-

qarish, ovqat bo‘tqasini aralashtirib surish. Parchalangan oziqa 

moddalar, asosan, ingich ka ichakda qon va limfaga so‘riladi. In-

gichka ichakning shilliq pardasida oshqozon, oshqozon osti bezi 

va jigar sekretsiyasini boshqaruvchi gormonlar hosil bo‘ladi.

Ingichka ichak bo‘ylama va halqali mushak tolalarining qisqa-

rishi hisobiga murrakkab harakatlar qiladi. Ikki turdagi: mayatnik-

simon va peristaltik harakatlar tafovut qilinadi. Harakat vaqtida 

ingich ka ichakdagi ovqat bo‘tqasini aralashishi va yo‘g‘on ichak-

ka qa rab surilishi ro‘y beradi. Aralashish mayatniksimon harakat 

hisobiga sodir bo‘ladi. Bunda ichakning qisqa qismida bo‘ylama 

va halqasimon mushaklar bir bo‘shashib, bir qisqarishi natijasi-

da ovqat bo‘tqasi oldin bir tomonga, keyin boshqa tomonga qa-

rab suriladi.

Ingichka ichakning peristaltik harakati shilliq pardaning ta’-

sirlani shi natijasida reflektor ravishda hosil bo‘ladi. Agar ichak-

ning bir qismi to‘lsa va cho‘zilsa, uning proksimal qismida hal-

qasimon mushak 

larning kuchli qisqarishi, distal qismida esa 

halqasimon qavatning bo‘shashishi va bo‘ylama qavatning qis-

qarishi kuzatiladi. Ichakning hosil bo‘lgan tortishishi va ken-

gayishi sekin-asta to‘lqinsimon yo‘nalib yo‘g‘on ichakka xi-

musni suradi. Peristaltik harakatlar ichak ichida ovqat bo‘tqasi 

bo‘lganda kuzatiladi.

---

224

Enterit

Ingichka ichak, silliq pardasini yallig‘lanishiga enterit deyi-

ladi. Sabablari: sifatsiz ovqatlanish, toksik moddalar ta’siri, in-

feksiya, gel mintoz lar. Yana enterit dag‘al, eski ovqatlardan, al-

lergik faktorlardan ham kelib chiqadi. Enterit o‘tkir va surunka-

li kechadi.

O‘tkir enteritta shilliq parda shishib, qonga to‘lishib, qon to-

mirlar kengayib ketadi. Ba’zan, mayda eroziyalar paydo bo‘ladi. 

Bemorni ko‘ngli ayniydi, qayt qiladi, ichi kuniga 5–6 marta keta-

di, axlatda qon, yiring bo‘ladi. O‘tkir enterit tez-tez takrorlanib, 

oxirigacha davolanmasa surunkali enterit kelib chiqadi.

Surunkali enteritda avval shilliq parda atrofiyasi rivojlanadi, 

ke yinchalik asta-sekin atrofik enteritga o‘tadi, natijada so‘rilish 

va hazm buziladi.