Anatomiya 2014. indd

Qizilo‘ngach

Qizilo‘ngach

 (esophagus)

 

oldindan orqaga biroz yassilan-

gan nay bo‘lib, ovqat luqmasini halqumdan oshqozonga o‘tkazib 

beradi. Uning uzunligi 25–30 sm. Qizilo‘ngach VI–VII bo‘yin 

umurtqalari sohasidan boshlanib, X–XI ko‘krak umurtqalarining 

chap tomonida oshqozonga kirish qismiga o‘tib ketadi. Unda 

uch: bo‘yin, ko‘krak va qorin qismlari tafovut qilinadi.

Qizilo‘ngachning bo‘yin qismi

 

VII bo‘yin umurtqasi so-

hasiga to‘g‘ri keladi. Uning old tomonida kekirdak, orqasida 

umurtqa pog‘onasi, yon tomonlarida esa orqaga qaytuvchi hi-

qildoq nervi va umumiy uyqu arteriyasi joylashgan.

Qizilo‘ngachning ko‘krak qismi eng uzun qismi bo‘lib, or-

qa ko‘ks oralig‘ida umurtqa pog‘onasining oldida joylashgan. U 

IX ko‘k rak umurt qasi sohasida biroz chapga va oldinga yo‘na-

lib, umurtqa pog‘onasidan uzoqlashadi. Uning ko‘krak qismi-

ning old tomonida IV ko‘krak umurtqasigacha bo‘lgan sohada 

kekirdak joylashsa, IV ko‘krak umurt qasi sohasida aorta ravog‘i, 

IV–V ko‘krak umurtqasi sohasida esa chap bosh bronx kesib 

o‘tadi. Qizilo‘ngach ko‘krak qismining pastki bo‘lagi oldingi yu-

zasida chap, orqa yuzasida esa o‘ng adashgan nerv joylashadi.

Qizilo‘ngachning qorin qismi

 

1–3 sm bo‘lib, jigar chap bo‘la-

gining orqa yuzasiga tegib turadi. Qizilo‘ngachning uchta anato-

mik toraymasi bo‘lib, ularning birinchisi VI–VII bo‘yin umurt-

qasi sohasida halqumning qizilo‘ngachga o‘tish joyida,

 

ikkinchi-

si IV–V ko‘krak umurtqasi sohasida, qizilo‘ngachning chap bosh 

bronx bilan kesish gan joyida bronxial torayma,

 

uchinchisi qizil-

o‘ngachning diafragmadan o‘tgan joyida diafragmal torayma.

---

215

Bundan tashqari qizilo‘ngachda 

ikkita fiziologik torayma ham bor: 

1. 

Aortal torayma qizilo‘ngach-

ning aorta bilan kesishgan joyida. 

2. Kardial torayma qizilo‘gachning 

oshqozonga o‘tish joyida. 

Qizilo‘ngachning devori quyi-

dagi qavatlardan iborat (110-rasm): 

Shilliq pardasi nisbatan qalin bo‘lib, 

unda yaxshi bilingan mushak qatla-

mi bor. U ichki tomondan ko‘p qa-

vatli yassi epiteliy bilan qop langan. 

Shilliq pardada bo‘ylama burmalar, 

a’zo bo‘shlig‘iga ochiladigan qizil-

o‘ngachning shilliq ishlab chiqaruv-

chi bezlari

 

va yakka-yakka limfoid 

tugunchalari bor.

Shilliq osti asosi yaxshi rivojlan-

gan bo‘lgani uchun shilliq qavat da 

bo‘ylama burmalar hosil qiladi va 

qizilo‘ngachning ko‘ndalang kes-

masida uning bo‘shlig‘i yulduzsimon shaklda ko‘rinadi. Bo‘yla-

ma burmalar ovqat luqmasi o‘tgan vaqtda tekislanib, qizilo‘ngach 

bo‘shlig‘i kengayadi.

Mushak qavati

 

ikki: tashqi bo‘ylama va ichki halqali qavatdan 

tash kil topgan. Qizilo‘ngachning yuqori qismida mushak qavati 

ko‘n dalang-targ‘il mushaklardan iborat bo‘lib, o‘rta qismida se-

kin-asta shilliq mu shak bilan almashadi. Past ki qismi esa shil-

liq mushak tolalaridan tuzilgan bo‘lib, oshqozon devoriga davom 

etadi. Bo‘ylama mushak tolalarining qisqarishi uni kengaytirsa, 

halqasimon mushak tolalari toraytiradi.

Advensial parda yumshoq tolali biriktiruvchi to‘qimadan tash-

kil top gan.