Анъана ва инновациялар (XIX аср охири XX аср бошлари)


Тошкентдаги биринчи эркаклар амбулатор шифохона-



Download 7,56 Mb.
Pdf ko'rish
bet15/45
Sana26.03.2022
Hajmi7,56 Mb.
#511198
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   45
Bog'liq
Туркистонда тиббиёт анъана ва инновациялар

Тошкентдаги биринчи эркаклар амбулатор шифохона-
сининг ташкил этилиши.
XIX асрнинг сунгги чорагига келиб 
Туркистон улкасида фаолият олиб бораётган бир гуру* шифо- 
корлар Тошкентда эркаклар амбулатор шифохонасини ташкил 
этиш масаласида ша*ар думасига мурожаат *илганлар. Бу так- 
лифни ижобий *абул *илган ша*ар думаси вакиллари маблаг 
ажратишга *арор *илганлар. Ташаббускор врачлар ма*аллий 
а*олининг табибларга мурожаатлари куп *олларда кунгилдаги- 
дай натижа бермаганлигини, ма*аллий а*оли европа тиббиё- 
тидан хабардор *атламининг кунгли тулмаётганини эътиборга 
олиб замонавий тиббий-техник ашёлар билан хизмат курсатув- 
чи шифохона очишни ма^сад *илишган эди. Манбада *айд эти- 
лишича, улар бундай шифохонанинг барчага ёрдам курсатади- 
ган маскан булишини назарда тутганлар. Шифохона врачлари
1 Кадиров А.А. Ликвидация дракункулеза (ришты) в Узбекистане. - Ташкент, 
1 9 5 4 .-С .5 4 .
59


тиббий ёрдам курсатиш учун шифохонага мурожаат килган, 
шакар чеккасида яшайдиган беморларнинг уйига борганлар.
«Туркестанские ведомости» газетасида 1886 йил 15 майда 
Цатортерак макалласида Мухаммад Юсуф Мулла Зиёев уйида 
эркакпар учун бепул ёрдам курсатадиган шифохона очилгани 
эълон килинади1. Бу шифохонага 1886 йилдан 1899 йилгача 
99887 киши 250372 марта мурожаат этган1
2.
Врачлар жамоаси шакар думаси шифохона курилишига маб- 
лат ажратмаган таедирда уни уз маблаглари кисобидан куриш- 
ни, беморлардан тиббий маслакат ва дори учун 20 коп.дан хиз- 
мат каки олишни режалаштирган эдилар. Аммо шах;ар думаси 
уларнинг бу ташаббусини инобатга олганлиги учун шифохона 
тупик шакар думаси маблаги кисобидан куриб битказилган3.
Бундай шифохонага мурожаат килувчиларнинг купчилиги 
маблати йук фукаролар булганлиги учун шакар думаси нафакат 
бирламчи шифохона таъминотини, балки керакпи тиббий ашё- 
лар, жарроклик асбоблари, боглов анжомлари ва дориларни >;ам 
бепул етказишни максад килган эди. Амбулатория маъмурияти- 
нинг фаолияти, >^УКУК ва мажбуриятларини, шакар жамоатчилик 
бошкармаси билан муносабатларини тартибга солиш максади- 
да 1886 йил 2 сентябрда улка бошлиги томонидан амбулатория 
маъмуриятининг колати тасдикланган. Унга кура, амбулатор 
шифохона врачлари уларга эктиёжи борларга тиббий маслах;ат 
беришни ва зарур ёрдам курсатишни максад килишпари лозим 
эди. Шифохона врачлари кафтанинг беш кунида - душанба, 
сешанба, чоршанба, пайшанба ва шанба кунлари беморларни 
кабул кил и ши белгилаб берилган. Жума куни мусулмонлар, як- 
шанба куни эса насронийлар томонидан байрам килингани учун 
шифохонада ушбу кунларда беморлар кабул килинмаган.
1 Туркестанские ведомости. 1886. №19.
20 народном врачевании сартов и киргиз Туркестана. Медицинская помощь ино­
родцам Туркестана и их отношение к русским врачам. - СПб., 1903. - С.96 - 97.
3Ташкентская мужская амбулаторная лечебница //Туркестанские ведомости. 
1887. №51. - С.201.
60


Статистик маълумотларни билиш учун беморларнинг муро- 
жаатлари махсус дафтарга кайд килиб борилган. Ушбу даф- 
тарга беморларнинг кунлик, кафталик, ойлик ва йиллик муро- 
жаатлари, шу билан бирга, ма*аллий а*олининг касалликка 
чалиниш сабаблари, касаллик куринишлари, касалликнинг 
юкиш усуллари, унинг купайиши ва камайиши сабаблари ил- 
мий максадларда ёзилган. Юкорида курсатилган иш кунла- 
рида бир нафар врач, бир нафар фельдшер ва икки нафар 
ма*аллий а*оли вакилларидан булган фельдшер шогирдлар 
навбатчилик килишган. Ушбу навбатчилар мурожаатга караб 
хонадонларга борганлар ва беморларга ташхис куйиб, керак- 
ли маслах;атлар бериб, дори-дармон тавсия кдпганлар, зарур 
лолларда жарро^лик усулини куллаганлар. Навбатчи врач ута 
жиддий касаллик билан мурожаат килинган лолларда уз касб- 
дошлари булган врач-олимларни масла^ат учун таклиф этган. 
Жарро^лик амалиёти бир нафар врачнинг карорига кура эмас, 
балки купчилик врачларнинг чукур урганиши натижасида бе- 
морга тузалиб кетиш кафолатини берган *олда амалга оши- 
рилган. Жиддий тиббий амалиётлар замонавий европа талаб- 
лари даражасида амалга оширилган.
Тиббиёт маскани учун ашёлар ва амбулатор даволаш учун 
зарур булган жарро^лик асбоблари врач курсатмасига биноан 
шах,ар мах,камасида тайёрланган. Шифохонада тайёрлашнинг 
имкони булмаган дори-дармонлар ва боглов ашёлари ша>;ар 
дорихоналаридан тайёр х,олатда келтирилган. Амбулатория 
врачлари иш юзасидан ёки бошк;а сабаб туфайли Тошкентдан 
кетишларига тугри келса, узларининг урнига ихтиёрий ишга ке- 
лишни хоэуповчи врачларни таклиф этиш мажбуриятини зим- 
маларига олишган. Ушбу мажбуриятга итоат килган х,олда Па- 
лиенко, Ришковский, Рожденственский, кейинчалик Юрасов ва 
Бентковский уз хизмат вазифаларини тарк этганлар. Уларнинг 
урнига доктор Околов, Бейнер, Шафалович, сунгра Волянский 
ва Добромислов ишга келган. Беш нафар врач х;афтанинг беш 
иш кунида беморларни кабул килган. Шифохонага янги ишга
61


келган врачлар, малакаси ва мавкеидан катъи назар, тиббиёт 
фанлари доктори Околов билан ёнма-ён туриб ишга киришиб 
кетганлар.
Шифохонанинг куйи ходимлари икки фельдшердан иборат 
булиб, йилига 480 руб.дан маош олишган. Ма*аллий а*оли ва- 
килларидан икки фельдшер шогирд фаолият юритган. Улар- 
нинг бири таржимон вазифасини бажариб, йилига 240 руб. 
маош олган. Иккинчиси эса 180 руб. маош олган. Шифохонада 
фаррош йилига 120 руб. маош олган. Шифохона узига зарур 
иморат учун шакарнинг Шайхонтокур да*асидаги ^атортерак 
ма*алласидан уй ижарага олиб, биринчи йили 360 руб., иккин- 
чи йили 240 руб. ижара *аки тулаган. Шифохонанинг бирламчи 
жарро^лик асбоблари ва хужалик анжомлари таъминоти учун 
ша*ар ижтимоий бошкармаси 400 руб. ажратган. Мукаддам 
ша*ар врачига тегишли булиб, сунгра э*тиёж колмаган жар- 
ро*лик асбоблари ва бугма эпидемияси сабабли ажратилган 
асбоблар *ам эркакпар шифохонасига берилган. 1887 йили 
шифохонага тегишли анжом ва асбоблар киймати 700 руб.дан 
иборат булган. Эркаклар амбулаторияси фаолияти учун ша- 
*ар думаси йилига 1750 руб. ажратган. Шах;ар дорихонасидан 
берилган дорилар бундан мустасно булиб, бу дорилар 1500 
руб.дан 2000 руб.гача булган. Умумий микдорда эркаклар ши­
фохонасига йилига 3250 руб.дан 3750 руб.гача мивдорда пул 
ажратилган1.
1886 йил 15 майдан бошлаб беморлар бир канча касал- 
ликлар билан мурожаат килганлар. Ушбу касалликлар бе- 
морларни кайд килиш дафтарига ёзиб борилган. Масалан, 
1,5 йил ичида кичима касаллиги билан 1976 нафар, кузга- 
либ турадиган безгак билан 511 нафар, темиратки билан 422 
нафар, бод касаллиги билан 217 нафар, чипкон билан 172 
нафар, куз шиллик пардасининг одатий яллигланиши билан 
159 нафар, ошкозон ва ичак пардаларининг яллигланиши ка-
1 Уша жойда. - С.202.
62


саллиги билан 131 нафар, нафас йулларининг яллигланиши 
касаллиги билан 119 нафар, оддий яра чикиши билан 109 на­
фар, ичбуруг касаллиги билан 97 нафар, томок яллигланиши 
билан 72 нафар, захм касаллиги билан 71 нафар, кулок ка­
саллиги билан 64 нафар, жаро^атларни кестириш юзасидан 
63 нафар, суяк пардаларининг яллигланиши касаллиги билан 
54 нафар, ширинча касаллиги билан 49 нафар, милк касал­
лиги билан 46 нафар, лат ейиш билан 44 нафар, суяк синиши 
билан 43 нафар, лимфа ту^ималарининг яллигланиши билан 
40 нафар, бурун шиллик пардасининг яллигланиши билан 38 
нафар, жаро^атларнинг лат ейиши билан 38 нафар, куз чано- 
ги шилли^ пардасининг яллигланиши билан 38 нафар, асаб 
тизимининг касалланиши билан 34 нафар, куйиш билан 34 
нафар, мояк ва думгаза яллигланиши билан 28 нафар, 
i
^
oh

ли ичбуруг билан 28 нафар, пай узилиши билан 21 нафар, 
сурункали яралар билан 21 нафар, упка шамоллаши билан 
18 нафар, мах;аллий яралар билан 18 нафар, юрак хуружи 
билан 17 нафар, суякчириши касаллиги билан 14 нафар, ис- 
тиск;о билан 6 нафар, сари^ касаллиги билан 5 нафар, бу- 
кок билан 5 нафар, сийдик пуфагининг яллигланиши билан 
4 нафар, тизза кисмининг яллигланиши билан 3 нафар, упка 
пардасининг яллигланиши билан 3 нафар, кам^онлик билан 
2 нафар, ^овургаости упка пардаси яллигланиши билан 2 на­
фар, фалаж билан 2 нафар, оёкнинг яллигланиши билан 2 
нафар, сарамас касаллиги билан 2 нафар, упка яллиглани­
ши, ришта, сийдик пуфагига тош йигилиши, умуртк;а синиши, 
чурра, умурт^а суягининг синиши билан 1 нафар бемор муро- 
жаат килган1.
Эркаклар шифохонасининг врачлари жуда куп беморлар- 
га беминнат тиббий ёрдам курсатганлар. Ушбу муддат ичида 
4853 нафар бемор 25137 марта шифохонага мурожаат к;илган. 
Ма^аллий а^олининг европача тиббиёт х,ак;идаги фикрини ижо-
1Уша жойда.
63


бий томонга узгартиришни рус маъмурияти узининг вазифаси 
деб билган. Ша*ар думаем шифохонани ташкил килганлиги ва 
шифохонадаги беминнат ишлари учун врачларнинг ме^натини 
^адрлаб, уларга уз миннатдорчилигини улка маъмурияти орка- 
ли маълум килган1.
1906 йилга келиб эркаклар шифохонасига 9473 нафар аёл 
бемор *ам шифо излаб мурожаат килган. Ша*ар думаем йи- 
гилишида ма^аллий а*оли томонидан сайланган номзодлар 
аёлларнинг эркак врачларга мурожаат цилиши шариатга кура 
ножоизлиги масаласини кутариб чикканлар. Ша*ар думаси- 
даги бош^а номзодлар эркаклар шифохонасида эркаклар 
ва аёллар булими фаолият юритишини, шунингдек, аёллар 
булимида аёллар ва болалар врачи ишлашини билдирган. 
Думадаги рус номзодлари йитилишда ма*аллий ахолининг 
эътирозини эътиборга олиш лозимлигини таъкидлаб, маса- 
ланинг ижобий ечим топиши учун эркаклар шифохонасидан 
аёллар булимини ажратиб чикариш таклифини беришган. 
Шу билан бирга, болалар булимини эркаклар шифохонасида 
цолдириш муаммонинг ижобий ечим топишига сабаб булиши- 
ни таъкидлаганлар1
2.
Шу тарифа Туркистон улкасига келган рус шифокорларнинг 
ташаббуси билан ша^ардаги илк эркаклар шифохонасига 
асос солинган. Ушбу шифохона нафакат ма*аллий эркаклар, 
балки аёллар ишончини *ам козонган. Бу эса улка а^олиси- 
нинг замонавий тиббиёт муассасалари ва бошка миллатлар- 
га мансуб шифокорларга ишончи ошиб борганлигидан дало- 
лат беради.
1 Уша жойда.
2 В д у м е / / Туркестанские ведомости. 1906. №119.
64



Download 7,56 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   45




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish