Analizatorlar haqida tushuncha; Sensorli tizimlar Kodlash tamoyillari

Sensorli tizimlarni loyihalashning umumiy tamoyillari

Fiziologik atamalar lug'atida sensor tizimi Markaziy asab tizimining muayyan tuzilmalari, retseptorlari apparati va bir-biri bilan bog'liq bo'lgan nerv yo'llari bilan bog'liq bo'lib, ularning funktsiyasi tashqi signalni kodlash bilan tugaydigan bir jismoniy tabiatning stimulyatorlarini tahlil qilishdir.

Qabul qiluvchi qurilma.

Qabul qiluvchi-mukammal va tezkor signal tashqi ta'sirlanish dalolatnoma aylantirish uchun xususiyati munosabati bilan yuqori ixtisoslashgan qurilma, t.E. Markaziy asab tizimiga ketadi elektr impulslari bir qator shaklida "fiziologik kodi" bir turdagi. Nerv impulslarining retseptorlari ustida ogohlantirishlarga duch kelganida kombinatsiyasi tashqi va ichki dunyodagi narsalar va hodisalarning miyasida aks ettirishning moddiy asosidir, ammo ularning jismoniy va kimyoviy xususiyatlariga ko'ra ular aks ettirilgan ob'ektlarning xususiyatlariga mutlaqo o'xshamaydi. Tashqi tirnash xususiyati kompleksi va ular tomonidan ishlab chiqarilgan biofizik va biokimyoviy transformatsiyalar zanjiri miya moddasida signal va uning tanadagi aks etishi o'rtasidagi funktsional muvofiqlikning moddiy asosi hisoblanadi. Bu tashqi dunyo etarli idrok beradi.

Qabul qiluvchi qurilmalar, qoida tariqasida, juda qiyin qurilgan. Qabul qiluvchi elementlar juda tor doirada stimulyator xususiyatlarining muayyan parametrini idrok etishga ixtisoslashgan va faqat tor maydonga, masalan, chastota yoki yorug'lik to'lqinining uzunligi – modallik va submodallikka javob beradi.

Shunday qilib, tashqi tirnash xususiyati differentsiatsiyasi, ularning dastlabki fraksiyonel tahlillari allaqachon retseptorlari darajasida sodir bo'ladi.

Supero'tkazuvchilar bo'limi va uni qurish tamoyillari.

Analizatorning o'tkazgich qismi quyidagi qurilish printsiplari bilan tavsiflanadi: ko'p qatlamli, ko'p kanalli, qo'shni qatlamlarda teng bo'lmagan elementlar soni, vertikal va gorizontal differentsiatsiya.

Ko'p qatlamlik – hissiy axborotni uzatish yo'lida nerv hujayralarining bir necha qatlamlari mavjudligi, ularning birinchisi retseptorlari bo'limi bilan bog'liq, ikkinchisi esa yarim sharning korteksining assotsiativ zonalarining neyronlari bilan bog'liq. Bu sensorli axborotni uzatish va qayta ishlashning ko'p bosqichli yoki "ko'p qavatli" xarakterini keltirib chiqaradi. Bunday qurilish turli qatlamlarni muayyan turdagi axborotni qayta ishlash, oraliq darajalarda ma'lumotlarni tahlil qilish va oddiy signallarga reaktsiyalarni nozik va tez tartibga solish imkonini beradi. Har bir sensorli tizimda quyidagi darajalar ajratiladi:

1) qabul qiluvchi;

2) ildiz;

3) talamik;

4) kortikal.

Miyaning yuqori qavatlariga ma'lumot uzatishning ko'p kanalli usuli keyingi qatlamning ko'plab elementlari bilan bog'liq bo'lgan nerv elementlarining har bir qatlamida (odatda o'n minglab, ba'zan millionlab) mavjudligini anglatadi. Ko'p kanalli ma'lumotlarning mavjudligi axborotni tahlil qilishning ishonchliligi va nozikligini ta'minlaydi. Analizatorning har bir darajasida multiplikatsiya va yaqinlik jarayonlari tufayli neyronlarning qisman o'zaro bir-biri bilan chambarchas bog'liqligi tufayli yuqori ishonchlilik yanada murakkablashadi. Bu neyronlar orasidagi ta'sirchanlikni o'z ichiga oladi. Nurlanishni cheklaydigan lateral inhibisyon tufayli neyronlar o'rtasida tormoz shovqin ham mavjud.

Bir qator darajadagi sensorli tizimlarda mavjudligi, ularning har biri divergence, convergence va lateral inhibisyon tamoyiliga muvofiq ishlaydi – bu axborotni bosqichma-bosqich qayta ishlash (Sherringtonga ko'ra) sodir bo'lgan bir qator muhim koordinatsiya apparatlarining mavjudligi va nafaqat qo'zg'alishni uzatish-o'rni tizimi emas. Shu sababli, masalan, vizual tizim Markaziy tuzilmalarda ob'ektning nuqtai nazarga, uning kromatik xususiyatlariga va hokazolarga ko'chishi haqida ma'lumot farqlanadi.:

1) maxsus (korteksning proektsion yadrosida);

2) nonspesifik (retikulyar shakllanishning faollashishi bilan bog'liq);

3) assotsiativ (miya assotsiativ tizimlariga o'tish).

Muayyan kanal bilan stimulyatorning jismoniy parametrlarini, o'ziga xos bo'lmagan – miya apparatlarining umumiy qo'zg'aluvchanlik darajasini saqlab turish va assotsiativ faoliyat bilan – stimulning biologik ahamiyati haqida ma'lumot berish bilan bog'liq.

Sensorli tizimning har bir darajasida, ko'tarilgan axborot yo'llari bilan bir qatorda, tizimni boshqarish uchun pastga yo'l, ya'ni qayta aloqa mavjud. Shunday qilib, retinaning amakrin hujayralarida centrafugal tolalar yoki mushak milining retseptorlari shakllanishini tartibga soluvchi gamma-pastadir ma'lum.

Bu shuni anglatadiki, sensorli tizim o'rni (uzatish) shakllanishidan narvon emas, balki axborotni qayta ishlash va uzatish jarayonini boshqarish qurilmalaridan biri.

Neyronlarning qo'shni qatlamlarida teng bo'lmagan elementlar soni. Ushbu tamoyil Sherrington tomonidan hissiy "qarg'alar" ning shakllanishi. Misol uchun, yaqinlik tufayli retinaning 130 million elementi faqat 1 million 250 ming miya yarim korteks neyronlari bilan bog'liq bo'lgan ingl. Aksincha, Markaziy asab tizimida, vizual korteksning asosiy proektsion zonasida neyronlarning soni subkortikal ingl.

Torayadigan ravenslarning fiziologik ma'nosi-axborot miqdorini kamaytirish va kengaytirish – signalning turli belgilarini yanada keskin va murakkab tahlil qilish.

Neyronlarning xususiyatlari bo'yicha vertikal va gorizontal ravishda farqlanadi. Vertikal differentsiatsiya bir nechta qatlamlardan tashkil topgan bo'limlarning shakllanishi bilan ifodalanadi: retseptorlari (periferik), bir nechta oraliq qismlar va kortikal bo'lim – turli funktsiyalar va maqsadlarga ega. Gorizontal ravishda-retseptorlari, neyronlar va ularning aloqalari bir qatlam darajasida farqlanadi.