Analitik kimyoda ishlatiladigan reaksiyalar va jarayonlar Qaytar va qaytmas reaksiyalar. Kimyoviy reaksiyalarning tezligi

Cho‘kish jarayoniga cho‘ktiruvchi miqdorining ta’siri. Qo‘shiladigan cho‘ktiruvchi miqdori ekvivalent miqdordan, ya’ni reaksiya tenglamasi bo‘yicha talab qilinganidan kam olinmagandagina har qanday ion to‘la cho‘kadi, deb hisoblash mumkin. Lekin, cho‘kmaning eruvchanlik ko‘paytmasi uncha kichik bo‘lmasa, ekvivalent miqdorda qo‘shilgan cho‘ktiruvchi ionni eritmadan amalda to‘liq; cho‘ktira olmaydi, chunki cho‘kma ustida eruvchanlik ko‘paytmasi qiymatiga yaqin konsentratsiyada cho‘ktirilmagan ionlar bo‘ladi. Eruvchanlik ko‘paytmasi qoidasiga binoan cho‘ktiruvchidan bir oz mo‘lroq qo‘shilsa, cho‘ktirish ancha to‘liq bo‘ladi. Haqiqatan ham PbSO₄ ni cho‘ktirish jarayonida ionlar konsentratsiyalari ko‘paytmasi [Pb²⁺]·[SO₄^2-] ning qiymati doimiy va ga teng bo‘lganligi sababli cho‘ktiruvchi (H₂SO₄, Na₂SO₄ ni ortiqcha qo‘shish bilan SO₄^2- ionlari konsentratsiyasining ortishi eritmadagi Pb²⁺ kationlari konsentratsiyasini muvofiq ravishda massalar ta’siri qonuniga binoan kamayishiga, ya’ni, Pb²⁺ kationlarini PbSO₄ holida to‘laroq cho‘kishiga olib keladi. Shuning uchun biror ionni to‘liq cho‘ktirish uchun, bu ion suvda birmuncha cho‘kma hosil qilsa, uni cho‘ktirish uchun cho‘ktiruvchi reaktivdan bir oz ortiqcha, ya’ni reaksiya tenglamasi talab qiladigan miqdordan ko‘proq olinadi.
Amfoter gidroksidlarning cho‘kmalari ham cho‘ktiruvchi miqdorining ortiqcha miqdorida erishi mumkin
A1(OH)₃+OH^- → [A1(OH)₄]^-
Nordon tuzlar, kompleks va boshqa eruvchan birikmalar hosil bo‘lmaydigan hollarda ham cho‘ktiruvchini haddan tashqari ko‘p qo‘shish maqsadga muvofiq emas. Bunga sabab shuki, cho‘ktiruvchining ortiqchasi cho‘kmaning eruvchanligini tuz effekti hisobiga oshirib yuborishi mumkin. Tajribalar shuni ko‘rsatadiki, cho‘ktiruvchi reagent odatda, ko‘pi bilan hisobdagidan bir yarim baravar ortiq, ba’zida esa bundan ham kam qo‘shiladi.