Analitik kimyo va uni fan sifatida shakllanishi

97- 100 Ux- Sha Ydi.	Kompleks birikma va ularning analizda qanday maqsadlarda ishlatiladi? (sezgir va xususiy reaksiyalar, berlin lazuri, tunbul ko’ki, komplekslarning barqarorlik konstantalar
Analitik kimyoda kompleks hosil qilish reaksiyalari ionlami va moddalami topish, ajratish, niqoblash, aniqlash, kislota-asos xossalarini kuchaytirish , oksidlanish -qaytarilish potensialini o‘zgartirish , cho‘kmalami eritish va boshqa maqsadlarda keng qo‘llaniladi. Analitik kimyoda kompleks birikmalar ko‘pdan buyon ishlatilib kelinmoqda. Analizda faqat anorganik ligandli komplekslar emas, balki organik ligandli komplekslar ham keng qo‘llaniladi. 2. Kompleks birikmalardan ionlarni niqoblashda foydalaniladi. 3. Komplekslar hosil boMishidan kam eruvchan moddalarni eritmaga o‘tkazish uchun foydalaniladi. 4. K om plekslar hosil boMishidan birikm alarning kislota-asos xossalarini o ‘zgartirish uchun foydalanish mumkin. 5. Kompleks hosil bo ‘lishi moddalaming oksidlanish-qaytarilish potensiallarining o‘zgarishiga olib keladi. Bundan bu reaksiyalarining yo'nalishini boshqarishda foydalanish mumkin. Masalan, temir (II) ionini yod yordamida oksidlab boMmaydi. Agar eritmaga oz miqdorda fosfat yoki oksalat kislota, yoinki florid ion qo‘shilsa, juda kam miqdorda hosil bo‘ladigan temir (III) ion quyidagi;
98	Organik analitik reagentlar va ularning analizda qo’llanilishi? (xususiy reagent Ilinskiy, Chugayev, Babkola, -nitroza -naftol, kobalt ionini, -dimetilglioksim, nikel ionini, difenildiakarbazon, ditizon, oksixinolin, magniy kationini, alizarin, alyuminiy kationini)	Analizda qo'llaniluvchi ligandlar anorganik va organik tabiatli bo’lishi, yuqorida aytib o ‘tilgan edi. Keyingi yillarda anorganik ligandli komplekslardan ko‘ra organik ligandli komplekslar ko‘proq ishlatilmoqda. Bunga ular ish tirokida seziluvchan, selektiv reaksiya bo'lishi, reaksiyalaming aniqligi yuqoriligi sabab bo‘lmoqda. Organik ligandli komplekslaming ko‘pchiligi ichki kompleks birikmalarga kiradi. Masalan, alyuminiyni alizarin va 8-oksixinolin, nikelni dimetilglioksim, magniyni 8- oksixinolin, kalsiy, stronsiy va bariyni natriy rodizonat kabi reaktivlar bilan topish bunga misol bo‘la oladi. Dastlab 1884-yilda M.A.Ilinskiy kobalt (II) ionini topish uchun 1-nitrozo-2-naftoIdan foydalangan edi. Bunda kobaltning qizil-qo‘ng‘ir rangli ichki kompleks birikmasi (n=6) hosil bo'lad i, bu birikma xlorid va nitrat kislotalarda erim aydi. L.A.Chugayev 1905-yilda nikelni topish uchun ishlatgan dimetilglioksim reaktivi hozirgacha eng yaxshi reagent sifatida qo'llanib kelinmoqda. Ko‘pgina organik reagentlar anorganik ionlami xalaqit beravchi begona moddalar ishtirokida topishga imkon beradi. Bunga sabab hosil bo'lgan birikmalaming rangliligidir.
99	Organik analitik reagentlarning analitik effektlarining analizda qo’llanilishi? (eritmaning rangning o’zgarishi yoki yo’qolishi, rangsiz yoki rangli cho’kmalarning hosil bo’lishi, oksixinolin, magniy kationini, alizarin, alyuminiy kationini )	Bunday effektlar jumlasiga quyidagilar kiradi: eritmaning ranglanishi, rangning o ‘zgarishi yoki yo'qolishi; rangsiz yoki rangli cho'kmalaming hosil bo‘lishi; aniqlanuvchi ionlar erkin konsentratsiyasining o ‘zgarishi (kam ayishi) (bu tashqi effektga bog‘liq emas, o'lchov asboblari yordamida signal sifatida qayd qilinadi). M-n; oksixinolin magniy kationini bilan sarg’ish yashil magniy oksixinolyar chukma hosil qiladi. Alizarin Al3+ kationi bn-- filtir qog’ozda qizil dog’ hosil qiladi.
100	Komplekslanish reaksiyalarining analizda ishlatilishini tushuntiring. (sezgir va xususiy reaksiyalar, berlin lazuri, tunbul ko’ki, komplekslarning barqarorlik konstantalari