Analitik kimyo laboratoriyasida ishlash va texnika xavfsizligi qoidalari

---

ANALITIK KIMYO LABORATORIYASIDA ISHLASH VA TEXNIKA 
XAVFSIZLIGI QOIDALARI 
Analitik kimyoda ishlatiladigan ko'pgina moddalar u yoki bu darajada zaxarlidir, 
shuning uchun ulardan foydalanishda ishlash qoidalariga rioya qilmoq kerak. 
Tahlil qilinuvchi modda va reagentlami tatib ko'rish qat'iyan man etiladi! Ish 
boshlashdan avval talabalar laboratoriyada ishlashning umumiy va maxsus qoidalari 
bilan tanishib chiqishlari hamda maxsus jumalga imzo chekishlari kerak. 
1.
Laboratoriyada ish boshlashdan awal, bajariladigan ishning maqsadi aniqlanadi, 
reja tuzilib, kerakli idish, asbob, materiallar tayyorlanadi 
2.
Ish stolida yuqoridagilardan tashqari ish natijalarini qayd etish uchun laboratoriya 
jurnali bo'lishi mumkin. 
3.
Laboratoriyada texnika xavfsizligiga rioya qilgan holda tartib va ozodalik, ayniqsa 
reaktivlarni iflos qilmaslik zarur: 
a) reaktiv saqlanadigan idishni o'ng qo'lda ushlab, uning qopqog'ini idish ichiga kirib 
turadigan qismini stolga tegizmay yuqoriga qaratib qo'yiladi. 
b) reaksiya olib borilayotgan idishni devoriga pipetkaning uchi tegmasligi kerak. 
4.
Ishni shunday uyushtirish kerakki, laboratoriya ishlari uchun (tindirish, 
sentrifugalash, qaynatish, eritmani bug'latish va boshqalar) ajratilgan vaqt mobaynida, 
bajarilishi uchun ko'p vaqt talab qilmaydigan ishlarni (idish yuvish, reaktivlar 
tayyorlash, alohida ionlarni aniqlash va boshqalami) ham bajarish mumkin bo'lsin. 
5.
Reaksiyaga kirishuvchi eritmalarni alangada isitish boshlang'ich moddalami 
kamayishiga olib keladi, shuning uchun bu ishni suv hammomida olib boriladi. Bunda 
probirkaning og'zi o'ziga yoki yonida ishlayotgan o'rtog'iga qaratilmasligi lozim. 
Probirkada qaynatilayotgan eritma ko'zga tushmasligi uchun uni ishiovchi shaxs 
bo'lmagan tomonga qaratiladi. 
6.
Eritmaning hidini bilish uchun, probirkadan o'ziga qarata qo'l yordamida xavo 
oqimini engil xarakatga keltiriladi. 
7.
Tutun, zaxarli yoki noxush bug' va gazlar (masalan, ammiak, konsentrik kislota va 

---

boshqalar)ni hosil bo'lishi bilan boradigan ishlar mo'ri ostida olib boriladi. 
8.
Vodorod sulfidi (zaxar!) qo'llash bilan boradigan tajribalar mo'rili shkaf ostida olib 
boriladi. Chiqindilar shkaf ichidagi maxsus idishlarga bo'shatilishi kerak. 
9.
Simob, mishyak (zaxar!) va kumush tuzlari qoldiqlarini rakovinaga to'kish 
mumkin emas. Ular ajratilgan alohida idishlarga quyiladi. 
10.
Ish yakunida qo'lni yaxshilab yuvish zarur. 
11.
Reaktiv, distillangan suv, gaz va elektrni tejash lozim. 
12.
Ishni tamomlagach, talaba ish joyini tartibga keltirishi, elektr asboblami, gaz va 
suv kranlarini berkitishi zarur. 
Baxtsiz xodisalarda ko'rsatiladigan birinchi tibbiy yordam 
Teri engil kuyganda jaroxatlangan joyga glitserin surtilib, spirt xo'llangan paxta bilan 
bosib qo'yiladi. Qattiq kuyganda esa taninning 3%li eritmasi xo'llangan doka yoki 
paxta bilan berkitiladi. 
Kiyim yoki teriga kislota, ishqor to'kilganda awal o'sha yer ko'p miqdordagi suv, 
so'ngra kislota bilan kuygan bo'lsa, 3%li NaHCO
3
ishqordan kuygan bo'lsa, 1-2% 
sirka kislotasi eritmalari bilan yuviladi. 
Kislota, ishqor tomchilari ko'zga tushgan holda ulami suv, so'ngra (agar kislota 
sachragan bo'lsa) 3%li NaHCO
3
yoki (ishqordan kuygan bo'lsa) borat kislotasining 
to'yingan eritmasi bilan yuviladi.