Analitik, fizik-kolloid va biologik kimyo

Suyuqliklarning qovushqoqligi. Suyuq holatdagi modda zarrachalari doimo bir - biriga tegib turadi va ichki ishqalanish vujudga keladi. Bunday ichki ishqalanish molekulalar orasidagi o’zaro tortishuv kuchlariga bog’liq bo’ladi va suyuqlikning qovushqoqligi deyiladi. Suyuqliklarning qovushqoqligi temperaturaga bog’liq. Temperatura ko’tarilsa, qovushqoqlik kamayadi. Qovushqoqlik viskozimetr yordamida o’lchanadi.

Suyuqliklarning bug’lanishi va qaynashi. Suyuqlikda molekulalar doimo harakatda bo’lib, molekulalararo tortishuv kuchlarini engib, suyuqlik ustidagi fazoga ajralib chiqishi, suyuqlikni bug’lanishi deyiladi. Temperatura ko’tarilishi bilan suyuqlik molekulalarni ajralib chiqishi ko’payadi va bug’ ko’p miqdorda hosil bo’lishi bilan to’yingan bug’ hosil bo’ladi, uni bug’ bosimi deyiladi.

Suyuqlikning bug’ bosimi tashqi bosimga tenglashgandagi temperatura suyuqlikning qaynash temperaturasi deyiladi.

Turli agregat holatidagi moddalarda kimyoviy bog’lanish turlari asosan ionli, kovalent va vodorod bog’lanishlarga ega. Ionli bog’lanishda elektron bir atomning elektron qavatidan ikkinchi atomning elektron qavatiga o’tadi. Masalan, osh tuzi molekulasi hosil bo’lishida natriyning tashqi qavatidagi elektron xlor atomiga o’tib, natijada natriy atomi musbat, xlor atomi esa, manfiy zaryadlanib bog’lanadi.

Kovalent bog’lanishda birikayotgan atomlarning ikkalasi ham malum sondagi elektronlarini berib, umumiy elektron juft hosil qiladi. Bu elektronlar jufti ikkala atomga ham taaluqli bo’lib, ularni bog’lab turadi.

Molekulalararo vodorod bog’lanish kovalent bog’langan protonning boshqa molekuladagi atomning erkin elektronlariga tortilishidan vujudga keladi.

Vodorod bog’lanish normal bog’lanishga nisbatan juda bo’sh, masalan, suv bug’langanda bu bog’lanishlar engil uziladi.