Analitik, fizik-kolloid va biologik kimyo

Q - sistemaga berilgan issiqlik.

U- ichki energiyaning o’zgarishi.

A - tashqi kuchlarga qarshi ish.

Bu tenglama ochiq sistemalar uchun qo’llaniladi. Termodinamikaning birinchi qonuniga ko’ra izolyatsiyalangan (alohida olingan) sistemaning umumiy energiyasi doimo o’zgarmas qiymatga ega bo’ladi. ⁷
Termodinamikaning birinchi qonuni termodinamik jarayonning energetik balansini tuzishga imkon beradi, yani izolyatsiyalangan sistemada energiyaning umumiy zapasi o’zgarmas ekanligini ko’rsatadi. Lekin bu qonun energiyaning uzatilish yo’nalishi, termodinamik jarayonning sodir bo’lish extimolligi va yo’nalishi haqida hech qanday malumot bermaydi.

Tabiatda sodir bo’ladigan va ishlab chiqarishda amalga oshiriladigan jarayonlar faqat malum yo’nalishdagina o’z - o’zicha ketishi mumkin. Jarayonlar o’z muvozanatiga qarab qaytar va qaytmas bo’lishi mumkin.

Termodinamikaning ikkinchi qonuniga ko’ra izolyatsiyalangan sistemalarda o’z - o’zicha boradigan jarayonlar energiyaning yuqori darajadan past darajaga o’tish yo’nalishidagina borishi mumkin va jarayon sistemaning barcha qismlarida energiya tenglashgunga qadar davom etadi. Ikkinchi qonuniga shunday tavsif berish mumkin: har qanday sistema energiyaning intensivlik faktori tenglashadigan muvozanat holatiga kelishga harakat qiladi. Bu qoidani issiqlikka tadbiq etsak shunday ifodalanadi: issiqlik sovuq jismdan issiq jismga o’z - o’zicha o’tishi mumkin emas.

Har qanday energiyaning miqdori intensivlik faktorining sig’im faktoriga ko’paytmasiga teng: elektr energiyasi - poten-tsialning elektr miqdoriga ko’paytmasiga, issiqlik miqdori esa, jism issiqlik sig’imining temperaturaga ko’paytmasiga teng.

Issiqlikning hammasi boshqa tur energiyaga to’liq aylana olmaydi, uning shu sharoitda energiyaning boshqa turlarga aylana olmaydigan qismi ham bor. Ana shu qismining o’lchovi, entropiya deyiladi.

Entropiya S jarayonda yutilgan yoki chiqqan issiqlik Q va temperatura T orasida quyidagi bog’lanish bor:

Bu tenglama termodinamika ikkinchi qonunining analitik ifodasidir.

Termodinamikaning ikkinchi qonuniga asosan, izolyatsiyalangan sistemaning entropiyasi qaytmas jarayonlarda ortib boradi, qaytar jarayonlarda o’zgarmasdan qoladi. Lekin u hech qachon kamaymaydi.

Qaytar protsessda berilgan sharoitlarda sistema bajargan ish-ni hisoblab topishga yordam beradigan sistemaning holatini aniq-lovchi o’zgaruvchilar asosida olingan funktsiyalar termodinamik potentsiallar deyiladi.

Termodinamika qonunlaridan bizga malumki, sistema umumiy energiyasi (ichki energiyasi) U ning bir qismi F ish bajarishga sarflanishi mumkin, qolgan qismi ishga aylanmaydi. Umumiy energiya uchun