Analitik, fizik-kolloid va biologik kimyo

Vaziyatdagi muammolar turi	Muammoli vaziyatning kelib chiqish sabablari
Vaziyatdan chiqib ketish harakatlari
Dializ usulida zollarni ortiqcha elektrolitlardan tozalash jarayoni ko‘p vaqt talab qiladi.	Elektrolit ionlari o‘z-o‘zidan yarimo‘tkazgich membrana orqali diffuziya natijasida toza suv tomoniga o‘tadi.	Elektrodializ usulidan foydalanish.

Keys bilan ishlash jarayonini baholash mezonlari va ko‘rsatkichlari (auditoriyadan tashqarida va auditoriyada bajarilgan ish uchun)

Auditoriyadan tashqari bajarilgan ish uchun baholash mezonlar va ko‘rsatkichlari

Talabalar ro‘yxati	Asosiy muammo ajratib olinib tadqiqot obekti aniqlangan mak. 0,5b	Muammoli vaziyatning kelib chiqish sabablari aniq ko‘rsatilgan mak. 0,5 b	Vaziyatdan chiqib ketish xarakatlari aniq ko‘rsatilgan mak. 1b	Jami mak. 2b

Auditoryada bajarilgan ish uchun baholash mezonlari va ko‘rsatkichlari

Guruhlar ro‘yxati	Guruh faolligi mak. 0,5b	Ma’lumotlar ko‘rgazmali taqdim etildi mak.0,5b	Javoblar to‘liq va aniq berildi mak.1b	Jami mak.2b

“Kolloid sistemalar, ularning optik va molekulyar-kinetik xossalari” mavzusidan keyslar

1-keys. Hajmdor ko‘rsatuvchi lok bo‘yoq.

Ho‘llanuvchi noorganik kimyoviy moddalarning hammasi ham suvda yaxshi erimaydi. Ayniqsa, ikki va uch valentli metallarning oksidlari, xloridlari va sulfidlari sudga erimaydi. Agar ularni yuqori dispers darajada maydalansa, solishtirma foydali yuzasi ko‘payib, suv bilan yaxshiroq ta’sirlashadi, xo‘llanadi va eriganday ko‘rinadi. SHundan xabari bor tadbirkor bir olimga shunday bo‘yoq ixtiro qilgingki, u jahonda yagona bo‘lib, jilvalanib tursin. Ichidagi zarrachalari ko‘rinib tursin. Ularga yorug‘lik nuri tushganda, shu nur yorug‘lik hosil qilsin, yuzaga surtilganda rangli shaffof qoplama hosil qilsin, tarkibidagi to‘liq erimagan zarrachalar nur ta’sirida tovlanib, hajmdor ko‘rinib, eng muhimi xom-ashyo maxalliy bo‘lsin deb vazifa topshiribdi. Olim o‘ylab, vazifani shunday uddalabdi. D.I.Mendeleev davriy jadvalidan uchinchi asosiy guruh metallarini va boshqa guruhlarning d – metallaridan tanlabdi. Ular asosidagi yirik toshlarni tegirmonda maydalab, juda mayda teshikli g‘alvirdan elab o‘tkazibdi. Elakning teshiklari 0,002 mm bo‘lgan. Maydalangan kukunni shaffof suyuq loksimon moddaga 0,1-0,5 % qo‘shib, aralashtirib, po‘lat tunika yuzasiga surtib, quriganidan keyin metallning yaltiroq nur qaytarishi xossasi o‘zgarmay, qoplama shaffofligi o‘zgarmay, jilolanishi saqlangan. Buni ko‘rgan buyurtmachi tadbirkor olim tayyorlagan bo‘yoqqa qoyil qolib, yaxshigina narhga baholab, yana alohida olimga arzigulik sovg‘a berib, mukofotlabdi.

1. 
   E. Grosse, X. Vaysmantel. Ximiya dlya lyuboznatelnыx. L., Ximiya, 1987, 314s.
   

2-keys. Tejamkor lampochkalar. XX asrning 60-70 yillariga kelib, ko‘p sohalarda resurs tejamkor va iqtisodiy samarador texnologiyalar paydo bo‘ldi. Buning ham xaridor ham ishlab chiqaruvchi uchun foydasi sezilarli bo‘ldi. SHulardan biri lampochka ishlab chiqarish korxonasi misolida keys ishlanmasini ko‘rib chiqishimiz mumkin.

Kolloid kimyoning Faradey-Tindal effektidan foydalanib, yangi turdagi lampochkalar va lampalar ishlab chiqarish uchun tadbirkor – korxona olimga buyurtma beribdi. Buyurtma bo‘yicha olim spiralli lampochkalar ichiga shunday arzon moddani surtib, havosini so‘rib tashlab, o‘rniga inert gaz qamabdi. Lampochkaga elektr toki berilganda uning yorug‘lik taratishi oddiy lampochkaga nisbatan 1,5-2 marta kuchli bo‘lgan. Elektr quvvati esa 1,5-2 barobar kam sarflangan. YOritiladigan yuza esa kattaroq bo‘ldi. SHundan so‘ng, lampochkaning shaklini naysimon ko‘rinishga keltirib, surtiladigan tuz tarkibini o‘zgartirilganda samara taxminan 1,5-2 barobar ortdi. Kamroq elektr quvvati bilan ishlaydiganini farqiga borgan kishilar lampochka yoki lampaning qimmatligiga qaramay, xarid qiladigan bo‘ldilar. Keltirgan moddiy foydasidan tadbirkor korxona va olim foydalandilar.

2. 
   E. Grosse, X. Vaysmantel. Ximiya dlya lyuboznatelnыx. L., Ximiya, 1987, 314s.
   

3-keys. Barg va margarin tarkibida kraxmal. O‘simlik barglari va mevasida xosil bo‘ladigan organik moddadir. Bargda kraxmal shakarning gidrolizi maxsuloti glyukozani fotosintez jarayonida degidratlanishi natijasida hosil bo‘ladi.

C₁₂ H₂₂ O ₁₁ + H₂O = 2C₆Y₁₂O₆

C₆Y₁₂O₆ = C₆H₁₀O₅ + H₂O

O‘simliklarda kraxmal kolloid xolatda suvda to‘liq erimagan mayda zarrachalar shaklida va holatida hosil bo‘ladi. Kraxmalga yod eritmasi tomizilsa, u ko‘k rangga bo‘yaladi. Yod kraxmalli reaksiyaga asoslanib, bug‘doy uni o‘rniga boshqa donli ekanlar unini qo‘shib sotgan yoki sariyog‘ o‘rniga arzon margarin ishlatgan tadbirkorlarni fosh etishda qo‘llanilgan.

3. 
   E. Grosse, X. Vaysmantel. Ximiya dlya lyuboznatelnыx. L., Ximiya, 1987, 314s.