Ammiak ishlab chiqarish. Reja

Ammiak ishlab chiqarish.

Reja:
1.Ammiak ishlab chiqarishning asosiy xom ashyosi.
2.Ammiak ishlab chiqarishning bosqichlari.
3.Ishlatiladigan sistemalarning turlari.
4.Ammiakning ishlatilish soxalari.

Ammiak; ammiak ishlab chiqarish xom ashyolari, ammiak ishlab chiqarish bosqichlari.

NH₃ sintezi. NH₃ sintezi issiklik chiqishi va hajmning kamayishi bilan boradigan kaytar jarayondir. N₂+3H₂ k 2NH₃^- . Bu reaktsiyaning issiklik effekti xarorat va bosimga boglik buladi. Masalan 500Cda katalizatorlar ishtirokida yuqori bosimda va texnologik sistemaning T siklliligi xisobiga olib boriladi. Katalizatorlar sifatida Fe metali ishlatiladi. Bu katalizatorlar S li birikmalar ta`sirida zaxarlanishi mumkin. Uglerod oksidlari esa katalizatorlarni fakat gaz fazaga kirgandagina zaxarlaydi. Bu sintez quyidagi boskichlardan iborat.

1.Tashki diffuziya va ichki diffuziya (tashki diffuziya katalizator sirtiga N va vodorod diffuziyalanishi) ichki diffuziya katalizatorning poralari orkali ichkariga kirishi.

2. Katalizator sirtiga N va H ning aktivlangan diffuziyasi.
Katalizator sirtiga N va H ning uzaro ta`siri, bu uzaro ta`sir N ni katalizatorlardan elektronlar kabul kilish va H ni katalizatorga elektron berishi, bunda esa elektron muvozanat yuzaga kelishi bilan boradi. Buning natijasida yuza birikmalar NH-imid, NH₂-amid, NH₃-ammiak buladi.

3. NH₃- desorbtsiyasi. Katalizatorning ichki diffuziyasiga va sirtiga fazasiga utishi.

Bu bosqichlardan eng asosiy xal qiluvchi bosqichi katalizator sirtida N va H ning aktivlangan diffuziya bosqichidir. Fe katalizatorligida NH₃ sintezi 400-500°C da sodir buladi. Bu sharoitda uncha katta chiqishga ega bulmaydi. Shuning uchun sintez T siklik sistemada olib boriladi, ya`ni NH<sub>3</sub> ga aylanmagan NH li aralashma yana sistema kiritiladi. T siklik sistemada NH<sub>3</sub> ni ishlab chiqarish kam chiqindili ishlab chikarish turlariga kiradi.
NH<sub>3</sub> sintezining optimal sharoiti. Bu sistemaning asosiy kursatkichlari xosil bulish darajasi, katalizatorlarning unumdorligidir. Iqtisodiy kursatkichlariga xom-ashyo va energiyaning chiqim koeffitsienti, maxsulot tannarxi kiradi.
Yuqori bosim ta`sirida NH₃ sintezi tezligi ortadi. Bundan tashqari teskari reaktsiyaning tezligini kamaytiradi va NH₃ ni gazdan kondensatsiya orqali ajratilishini ta`minlaydi.
Xarorat rejimi xam reaktsiya tezligiga ta`sir qiladi. Xarorat ma`lum chegaraga yetguncha kutarilganda tezlikni oshiradi.
Dastlabki N–H li aralashma tarkibi xam sintezga ta`sir kursatadi. Sistemada aralashma kamaytirilganda NH₃ xosil bulish tezligi pasayadi. Shu vaktda sistemaga aralashmani kiritilib turiladi. Xosil bulgan ammiakni suv va ammiaklm sovutkichlarda kondensatsiya qilish orkali chikarib turiladi. Sanoatda sistematik ammiakni ishlab chiqarishda bosimni oz kupligiga qarab sistemalar uch turga bulinadi:

1. Past bosimdagi sistemalar -10 m Pa gacha

   
   

2. Urta bosimdagi sistemalar - 23-60 mPa

   
   

3. Yukori bosimdagi sistemalar -60-100 mPa

   
   

Xozirda sanoatda urtacha bosimdagi sistemalardan foydalaniladi. Sistematik usulda ishlab chikarilgan ammiak nitrat kislota olishda va azotli ug’itlar ishlab chiqarishda ishlatiladi.

Ammiak – azotning vodorod bilan hosil qilgan eng oddiy birikmasi; o‘tkir hidli, rangsiz, zaharli gaz, qaynash temperaturasi 33,35°, suyuqlanish temperaturasi – 77,7°. 1 l Ammiakning og‘irligi 0,7713 g, suvda yaxshi eriydi. Ammiakning suvdagi eritmasi kuchsiz asos. U tabiatda sof holda nihoyatda oz miqdorda uchraydi, azotli organik moddalarning parchalanishidan hosil bo‘lib turadi. Ammiak toshko‘mirni quruq haydashda qo‘shimcha mahsulot sifatida olinadi, ammo, asosan, azot bilan vodoroddan sintetik usulda hosil qilinadi: N₂=3H₂ 2NH₃=22 kkal, reaksiya faollovchi ok-sidlar (Al₂O₃, K₂O, CaO, SiO₂, goho MgO) yordamida suyuqlantirilgan Fe₃O₄dan qaytarish usuli bilan olingan temir (katalizator) ishtirokida, 300–1000 atm bosim va 500–550° temperaturada olib boriladi. Laboratoriyada ammoniy tuzlaridan olinadi. Ammoniy tuzlari, mas, (NH₄)₂SO₄, NH₄NO3 ishqoriy metall tuzlariga o‘xshaydi, lekin ishqorlar tasir etganida Ammiak. ajralib chiqadi. Ammiakning suvdagi eritmasi novshadil spirtdir. Ammiak asosan nitrat kislota olishga sarflanadi. Ammiak ham, ammoniy tuzlari singari qishloq xoʻjaligida o‘g’it sifatida ishlatiladi. Undan sovituvchi vosita sifatida ham foydalaniladi. Ammiak O‘zbekistonda – Chirchiq, Farg‘ona va Navoiy kimyo kombinatlarida sintez qilinadi, buning uchun lozim bo‘lgan azot havodan, vodorod esa Buxoro tabiiy gazidan konversiya usuli bilan olinadi.