Амир темур тарихидан лавхдлар тошкент 2021


Сохибкирон хордик олган саройдаги ёнгин



Download 223,92 Kb.
bet33/39
Sana25.02.2022
Hajmi223,92 Kb.
#276077
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   39
Bog'liq
amir temur

Сохибкирон хордик олган саройдаги ёнгин
Хитой юришига отланган Амир Темур 1405 йил 14 январда Сирдарёнинг урта окимида, унинг унг сохилида жойлашган Утрор шахрига - хоким Бердибекнинг саройига етиб келди. Ун бешинчи аернинг нодир ёзма манбаларидан бири - Шарафуддин Али Иаздийнинг «Зафарнома» асарида кайд этилишича, барча амирлар, шахзодалар, лашкарбошиларнинг хар бири алохида хоналарга жойлашдилар.
Уша куни, Сохибкирон кунган саройнинг хоналаридан бирида муридан учкун чикиб, ёнгин чикди. Ёнгинни тезда учирдилар. Лекин купчиликнинг кунглига гулгула тушди. Уша кунлари сарой аъёнлари ва Темурнинг якинлари аллакандай вахимали тушлар куришиб, уйкулари бузилди. Купчилик кандайдир бахтсизлик якинлашаётганини хис килгандек булди. Амир Темур Утрор да 35 кун тур ди.
Амир Темур уз улими мукаррарлигини билганми?
Хитой юришига отланган буюк лашкарбоши, давлат арбоби Амир Темур Утрор хокими Бердибек саройининг Темур учун махсус жихозланган хонасида вафот этди. Бу ходиса хижрий 807 йил шаъбон ойининг ун еттинчи куни (милодий 1405 йил 18 февралда) юз берди. Буюк салтанат асосчиси намозшом билан хуфтон орасида, «Тавхид» калимасини такрор-такрор айтиб, хаётдан куз юмди.
Тарихчи Амриддин Бердимуродовнинг кдйд этишича, Амир Темурнинг вафоти тафсилотларини ёзган тарихчилар унинг айнан кдйси касаллик окибатида вафот этганлиги хакида аник, маълумот бермаганлар. Шундай булса-да, Сохибкироннинг улими хакида ёзган Х°Физи Абру ва Ибн Арабшохлар Сохибкирон касаллигининг келиб чикдшини аникдашда анчайин ойдинлик киритувчи маълумотларни келтирадилар.
Уларнинг ёзишича, Темур касал булиб тушакда ётган пайтида, атрофига йигилганларга аввал бир бармогини, сунгра иккинчи бармогини курсатиб: «Мен бу билан нима демокчиман?» - дея сурайди. Купчилик амирлар тараддудланиб коладилар ва айримлари жавоб беришга журъат килишиб: «Хукмдор бу билан согайишим учун яна бир ёки икки восита колди демокчилар», - дейишади. Сохибкирон хеч бир аламсиз: «Бир ёки икки кундан сунг мен сизларнинг ораларингизда булмайман деганим, бу», - дея жавоб беради.
Уша тарихчиларнинг кайд этишича, жахонгир ётган хонага таклиф килиниб, бор хакикатни айтишга буйрук олган табиблар, беморни обдон текшириб куришиб, Сохибкирон хак эканлигини, хакикатан, умри якунланаётганини айтадилар. Бу ерда хозир булган аъёнлар табибларни керагидан ортик, гапирганликлари учун койийдилар, лекин Амир Темурнинг узи табибларни бу очик гаплари учун мактайди.
Амир Темур нега Россияни забт этмаган?
Амир Темурнинг 1395 йил Олтин Урдани тулик тор-мор этгач, Россия худуди томонга юриш кдлгани, лекин уни эгалламагани билаи боглик бах,сли мулоказалар мавжуд. Бу масалани тадкик цилган олим Б.Усмоновнинг таъкидлашича, Рязань князлигига карашли ва князь Фёдорга тегишли булган Елец шахри хамда жанубий рус ерларининг Амир Темур томонидан эгалланиши бутун Русни дахшатга солган. Россия ахолиси 160 йил аввалги вайронагарчиликларни (мугуллар боскини) кута бошлаган, Лекин Амир Темур Россиянинг маркази томон юрмай, жанубга бурилади ва рус ерини тарк этади.
Масалани тахлил килган олим Б.Усмонов узининг «Амир Темур давлати» китобида Амир Темур Рус давлагидан куркиб ортга чекинганини ёзган муаллифларнинг фикрларини хам келтиради. Жумладан, А.Ю. Якубовский «Темур 1395 йилнинг кузида Россиянинг жанубий кисмига кириб келиб, Рязань ери ва Елец шахрини эгаллаб, вайрон к,илган»лигини таъкидларкан, «Куликово майдонидаги Мамай маглубияти (1380 йил Куликова жангида Олтин Урда туманбошиси Мамай Москва князи Дмитрий Ивановичдан енгилган эди) тугрисидаги хабарлардан чучиган Темур, Буюк князь Василий Дмитриевичдан куркиб Куйи Волга буйига кайтиб кетган», деган фикр билдиради.
А.Ю. Якубовскийнинг бу фикри хакида Ашраф Ахмедов ва Хдйдарбек Бобобековлар Шарофиддин Али Йаздий «Зафарнома»сининг узбекча таржимасига берган изохдарида шундай ёзадилар: «Энг аввало шуни айтиш керакки, 1390 йилга келганда Темурнинг кудрати шу кадар улкан эдики, у узини дунёда энг кудратли хоким ва харбий бошлик деб биларди. Хакикатда хам шундай эди. Кдндайдир хеч кимга номаълум «буюк княз», яъни Темурнинг ёрдами билан тахтга келган ва тобеси куни кеча енгилиб, яксон булган Тухтамишнинг карамидаги Василий Дмитриевичдан Сохибкирон заррача сесканмас эди. ... Бизнингча, бу гаплар Москвани азалдан енгилмас килиб курсаташга каратилган буюк рус шовинизмининг бир куринишидир».
Н.М. Карамзин узининг «Россия давлати тарихи» асарида, Амир Темур Москва буюк князи билан тукнашувдан дурккани учун ортга кайтган, деган фикрни асоссиз деб ёзади. Карамзиннинг ёзишича, гарчи Москва князи уз кушини билан Ока дарёси томон йулга чиккан булса-да, халкнинг рухи жуда паст булган, кечаю кундуз факат ибодат билан маштул булиб, христианлик улимига тайёрланарди. Шунинг учун хам буюк князь Василийнинг фармонига кура, Владимир шахридан бир вакдлар Андрей Боголюбскийга болгарлар устидан галаба келтирган Биби Марям иконаси Москвага келтирилади. Худди шу куни эса Амир Темур жануб томон йулга чикдди ва бутун рус ахолиси бунинг сабабини Биби Марям иконаси шарофатидан деб би лад и.
Н.М. Карамзиннинг фикрича, ёмгирли куз мавсуми бошланиши арафасида, ундан сунг кахратон рус киши кутилаётган вактда, Хцндистон, Сурия, Миер каби Шаркнинг бой улкалари каби ривожланмаган Россияга юриш килиш узини икдисодий жихдтдан окдамас эди. Бунга Амир Темур мазкур улканинг жанубини, хусусан, Елец шахри ва Рязань князлигини эгаллагандаёк амин булган. Н.М. Карамзин хулоса килиб куйидагиларни ёзади: «Россия, бахтимизга, унинг (яъни, Амир Темур) учун бу жозибадорликка эга эмас эди». Муаллифнинг бу фикрларини хозирги кунда хам эътиборга лойик,, деб хдеоблаш мумкин (Я Усмонов).



Download 223,92 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   39




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish