Ҳamid Шоdiev, Иbроҳim Ҳabibуllaev

14.2. Moliya bozori statistikasi: tushunchasi, metodlari, ko‘rsatkichlari 
Moliya bozori statistikasining o‘rganish obyekti foyda olish maqsadida 
amalga oshiriladigan moliyaviy operatsiyalar va bitimlardir, o‘rganish predmeti esa 
shu operatsiya va bitimlarni ijtimoiy-iqtisodiy samaradorligini ifodalovchi 
ko‘rsatkichlarni hisoblashni o‘rgatuvchi metodlar yig‘indisidir. Boshqacha 
aytganda, moliya bozori statistikasi deganda, qisqa va aniq moliyaviy hisob-
kitoblarni ta’minlaydigan statistik metodlar ymg‘indisi tushuniladi. 
Moliya bozori statistikasi ommoviy hodisa va jarayonlar bo‘yicha xulosa 
chiqarib qolmasdan, balki alohida olingan operatsiya va bitim qatnashchilari 
bo‘yicha ham xulosa chiqarish mumkin. Bu tamoyil moliya bozori statistikasining 
boshqa statistika fanlaridan farqi va ustunligidir. 
Moliya bozorini o‘rganishda statistika umumiy va maxsus metodlardan 
foydalanadi. Umumiy metodlarga statistika nazariyasida batafsil bayon etiladigan 
statistik kuzatish, guruhlash, jamlash, tasvirlash va statistik tahlil qilish metodlari 
kiradi. Maxsus metodlarga – turli stavkalarda oshgan qiymatni hisoblash, 
diskontlash metodlari, ekvivalent, nominal va samarali stavkalarni aniqlash, 
to‘lovlarni jamlash va almashtirish, moliyaviy rentalarni hisoblash metodlari, 
qarzlarni qoplash metodlari, operatsiya va bitimlarni daromadlilik darajasini 
o‘rganish, maxsus kursni aniqlash va tahlil qilish metodlari va h.k. metodlar kiradi. 
Maxsus metodlarning mazmuni va qo‘llanish darajasi ushbu bobni kelgusi 
paragraflarida ko‘rib chiqiladi. 
Moliya bozori statistikasi o‘z predmetini quyidagi ko‘rsatkichlarini 
hisoblash va tahlil qilish asosida o‘rganadi.

---

333 
1.
 
Oliy moliyaviy, aktuar va taqribiy hisoblash ko‘rsatkichlari: 
- oshgan qiymat; 
-stavkalar; 
-moliyaviy rentalar; 
-samarali foizlar; 
-ekvivalentlik ko‘rsatkichlari; 
-to‘lov va pul qatorlari; 
-muddatli to‘lovlar va h.k.