Ҳamid Шоdiev, Иbроҳim Ҳabibуllaev

12.4. Mehnat unumdorligi statistikasi
Mehnat 
bozorining 
samaradorligini 
xarakterlovchi 
muhim 
k
o‘rsatkichlardan biri sotib olingan va sotilgan mehnat qobilyatining 
unumdorligidir. 

---

301 
Mehnatni natijasi erishilgan daraja bilan baholanadi. Natijani xodimlar 
soniga yoki sarflangan vaqtga nisbati 
unumdorlik
deyiladi. D
o‘kon 
sotuvchisining unumdorligi darajasi uni sotgan tovarlarini hajmi bilan, 
vrachning - qabul qilingan kasallar soni bilan, traktorchini-haydagan er 
maydoni bilan, aeroportni 
– tashigan pasajirlar soni bilan, hujumchini urgan 
gollar soni bilan baholanadi. 
Real sektorda esa mehnat unumdorligi darajasi ishlab chiqarilgan 
mahsulot hajmini shu mahsulotni ishlab chiqarishga sarflangan vaqtga 
nisbati (w=q:T) yoki mahsulot birligiga ketgan vaqt sarfi (t=T:q) k
o‘rinishida 
hisoblanadi. Shuningdek, mehnat unumdorligi darajasi ishlab chiqarilgan 
mahsulot hajmini shu mahsulotni ishlab chiqargan xodimlar soniga b
o‘lish 
y
o‘li bilan ham aniqlanadi. 
Mehnat unumdorligi darajasi aniqlangandan s
o‘ng, statistikada uni 
dinamikasi 
o‘rganiladi. Oldingi boblarda hodisa va voqealarni dinamikasini 
o‘rganuvchi bir qancha metodlarni ko‘rib chiqdik. Lekin, statistika doimo 
qanchaga 
o‘zgardi degan savol bilan bir qatorda nima hisobidan o‘zgardi
degan savolga javob izlaydi. Ushbu savolga eng yaxshi javob beruvchi 
statistik metodlardan biri indekslardir. Mehnat unumdorligi indekslari ham 
individual va umumiy indekslarga b
o‘linadi. 
Mehnat unumdorligining individual indeksi quyidagicha aniqlanadi: 
Bir xil turdagi mahsulot ishlab chiqaradigan korxonalar guruhi 
b
o‘yicha mehnat unumdorligining umumiy indeksi quyidagicha hisoblanadi: 
Har xil turdagi mahsulot ishlab chiqarganda mehnat unumdorligi 
umumiy indeksi quydagicha aniqlanadi: 

---

302 
bu erda: 
- joriy va 
o‘tgan