Amerikani ikkiga bo‘lgan kanal. 12-iyun – Panama kanali ochilgan sana

Mustaqillik
1999-yil 31-dekabrgacha Panama kanali to‘liq AQShga tegishli edi. Nafaqat kanalning o‘zi, balki uning atrofidagi 16 kilometr kenglikdagi hudud ham. Panamaning ushbu hududida deyarli butun XX asr davomida harbiy qismlar va yordamchi xizmatlar, o‘quv markazlari va aeroportlar, turarjoy binolari va elektr stansiyalari, ya’ni Amerika armiyasining 35 ming kishilik harbiy korpusi va kanalda ishlovchi fuqarolari uchun normal farovon hayotni ta’minlaydigan barcha narsalar mavjud edi. Kompensatsiya sifatida AQSh 1903-yilda Panamaga bir vaqtning o‘zida 10 million dollar pul to‘lagan, keyin esa har yili Panama kanalidan foydalanish uchun ijara haqi 250 ming dollarni tashkil qilgan.
Vaqtlar o‘tdi, ijara shartlari o‘zgartirildi. Shunday qilib, 1972-yilga kelib Panama kanali zonasi uchun yillik kompensatsiya 1,93 million dollarni tashkil etardi. AQSh esa kanal orqali yiliga 100 million dollar foyda olardi. Panama tomonining iltimosiga binoan tariflar vaqti-vaqti bilan qayta ko‘rib chiqilardi. 1980-yillarning boshlariga kelib, Panama dunyodagi oltinchi yirik moliyaviy markazga va Gonkongdan keyingi dunyoda ikkinchi yirik erkin savdo zonasiga aylandi.
AQShdagi siyosiy vaziyat va Panama prezidenti general Omar Torrixosning qat’iy pozitsiyasi kanalni Panamaga qaytishi bilan yakunlandi. 1977-yil 7-sentyabrda AQSh prezidenti Jimmi Karter va Panama prezidenti Omar Torrixos 1999-yil 31-dekabrdan kanal zonasini Panama yurisdiksiyasiga qaytarishni nazarda tutuvchi Panama kanali maqomi to‘g‘risidagi bitimni imzoladi.
Amerika Qo‘shma Shtatlari va Panama o‘rtasida 1903-yil 18-noyabrda imzolangan shartnomadan keyin oradan qariyb 97 yil o‘tgach, Panama kanali to‘liq Panama davlati yurisdiksiyasiga o‘tdi. Oxirgi amerikalik askar Panamani 1999-yil 1-dekabrda tark etdi va o‘sha yilning 14-dekabrida AQSh Panama kanali va Panama kanali atrofidagi 16 kilometrlik hudud huquqlarini Panama davlatiga qaytarib berdi.