Amerika Qo`shma Shtatlari

Siyosiy partiyalar[tahrir]

• 
  Liberal-demokratik partiya (自由民主党 jiyu: minsyu to:)
  
• 
  Demokratik partiya (民主党 minshu to:)
  
• 
  Sof hukumat partiyasi (公明党 ko:mey to:) — CGP, Clean Government Party.
  
• 
  Kommunistik partiya (共産党 kyo:san to:)
  
• 
  Ijtimoiy-demokratik partiya (社会民主党 shakay minshu to:)
  

Sud tizimi[tahrir]
Sud tizimining eng yuqori organi — bu Yaponiya Oliy sudidir, va u, boshqa mamlakatlardagi konstitutsion sudlar singari baʼzi nokonstitutsion hisoblangan huquqiy normalarni inkor etish vakolatiga egadir.
Geografiya[tahrir]
thumb|Yaponiya xaritasi
Asosiy maqola: Yaponiya geografiyasi.
Yaponiya Tinch okeanining gʻarbiy qismidagi orollarda joylashgan. Eng katta orollari: Xokkaydo, Xonsyu, Sikoku, Kyushu.
Aholisi[tahrir]
Asosiy maqola: Yaponiya aholisi.
Regionlar[tahrir]
Tarixan Yaponiya sakkizta regionga boʻlinadi: Hokkaydo, Tohoku, Kanto, Chubu, Kansay (Kinki), Chugoku, Shikoku va Kyushu. Birgina Hokkaydo prefekturasidan iborat boʻlgan Hokkaydo regionidan tashqari, har bir region bir nechta prefekturalarni oʻz ichiga oladi.
Maʼmuriy boʻlinish[tahrir]
Yaponiya prefekturalari
Asosiy maqola: Yaponiyaning ma'muriy bo'linishi.
Yaponiya 47 ta prefekturalarga boʻlingandir (ISO 3166-2 tartibi boʻyicha koʻrsatilgan):

Hokkaydo Aomori Ivate Miyagi Akita Yamagata Fukushima Ibaraki Tochigi Gumma Sayatama Chiba

Tokio Kanagava Niigata Toyama Ishikava Fukui Yamanashi Nagano Gifu Shizuoka Aychi Mie

Shiga Kioto Osaka Hyogo Nara Vakayama Tottori Shimane Okayama Hiroshima Yamaguchi Tokushima

Kagava Ehime Kochi Fukuoka Saga Nagasaki Kumamoto Oita Miyazaki Kagoshima Okinava

Yaponiya shaharlari[tahrir]
Asosiy maqola: Yaponiya shaharlari.
Oʻnta eng yirik shaharlari

1. 
   Tokio (8 444 531)
   
2. 
   Iokogama (3 575 515)
   
3. 
   Osaka (2 640 097)
   
4. 
   Nagoya (2 214 958)
   
5. 
   Sapporo (1 875 862)
   
6. 
   Kobe (1 524 463)
   
7. 
   Kioto (1 469 427)
   
8. 
   Fukuoka (1 402 040)
   
9. 
   Kavasaki (1 315 865)
   
10. 
    Saytama (1 185 030)
    

Iqtisodiyot[tahrir]
Asosiy maqola: Yaponiya iqtisodiyoti.
Yuqori texnologiyalar (elektronika, robototexnika) kuchli rivojlangan. Bundan tashqari avtomobilsozlik ham yaxshi rivojlangan. Qishloq ho'jaligi davlat tomonidan subsidiya etiladi."Shinkansen" tezyurar temir yoʻl toʻri mavjuddir.
Eksport tuzulmasi: kompyuterlar, elektrotexnika, avtomobil.
Import tuzilmasi: ximikatlar, yoqilgʻi, ruda va boshqa xom-ashyo, oziq-ovqat mahsulotlari.
Xalq xoʻjaligining asosiy sektorlari:

• 
  Hizmatlar sferasi 61 %
  
• 
  Sanoat 37 %
  
• 
  Qishloq hoʻjaligi 2 %
  

Ish bilan taʼminlanganlik[tahrir]
Ishsizlik darajasi 4,2 %.
Aviasozlik[tahrir]
1962 yil mamlakatda birinchi fuqarolar (tijorat) samolyoti qurildi.
2003 yili Yaponiyada aviatsiya sohasini rivojlantirish boʻyicha 428 million dollarlik hamda 2008 yilgacha moʻljallangan milliy dastur qabul qilindi. Ushbu dastur doirasida hukumat „Mitsubishi Heavy Industries“ bilan hamkorlikda birinchi milliy reaktiv yoʻlovchi avialayneri ustida ish boshladi.
Energetika[tahrir]
Atom energetikasi[tahrir]
2006 yil koʻrsatkichiga binoan, umumiy elektroenergiya ishlab chiqarishning 30 %i Yaponiya AESlari hissasiga toʻgʻri keldi. Mamlakat yadro yoqilg'isining 60 %ini Avstraliya vaKanadadan oladi. Yaponiya isteʼmol qiladigan uranning umumiy miqdori 8,7 ming tonnani tashkil etadi.
YaIM[tahrir]
2004 YaIMning oʻsishi 1,9 % ni tashkil etdi.
2005 yil YaIM 1,3 % ga oʻsdi va 4,96 trln dollarni tashkil etdi. (aholi jon boshiga 38,9 ming dollar).
2006 yilning birinchi yarim yilligida iqtisodiyotning oʻsishi bir qancha tezlashgan.
Nobel laureatlari[tahrir]

• 
  Fizika: Hideki Yukava (1949), Shinitiro Tomonaga (1965), Esaki Reona (Leo Esaki) (1973), Andoza:Jl (2002).
  
• 
  Kimyo: Kenichi Fukui (1981), Hideki Shirakava (2000), Ryoji Noyori (2001), Koichi Tanaka (2002).
  
• 
  Tibbiyot: Susumu Tonegava (1987).
  
• 
  Adabiyot: Andoza:Jl (1968), Andoza:Jl (1994).
  
• 
  Tinchlik uchun mukofot: Eysaku Sato (1974).
  

Madaniyat[tahrir]
Asosiy maqola: Yaponiya madaniyati.
Eramizning soʻnggi I ming yillikning oxiridan boshlab Yaponiyada adabiyot nihoyatda tez sur’atlar bilan rovjlana boshladi va u hozirgi kunlargacha yetib kelgandir (masalan,Yaponiya madhiyasining matni IX-X asrlar bilan belgilanadi). II ming yillik boshlarida mavjud boʻlgan rassomlik sanʼati va arxitekturasi hozirgi paytgacha saqlanib qolgan. Yaponiya madaniyatining shakllanishi davrida unga Xitoy madaniyati, Meydzi Restavratsiyasidan keyin esa — Gʻarbiy Evropa madaniyati katta taʼsir koʻrsatgan. XX asrlarda esa Yaponiyamultiplikatsiya va komikslar butun jahon koʻlamida muvaffaqiyatlar qozondi.
Tashqi siyosat[tahrir]
Xitoy[tahrir]
Yaponiya TIV boshligʻi Taro Aso, hammani lol qoldirgan holda, Xitoy Yaponiya uchun tahdid oʻchogʻi degan soʻzi bilan chiqish qildi, va u shu bilan birga shundoq ham tang va chigal boʻlib turgan Xitoy va Yaponiya oʻrtasidagi munosabatlarni yanada keskinlashtirdi.
KXDR[tahrir]
Rossiya[tahrir]
AQSh[tahrir]
Yapon kalendari[tahrir]
Bayramlar[tahrir]

Sana	Oʻzbekcha nomlanishi	Mahalliy nomlanishi	Izoh
1 yanvar	Yangi yilning birinchi kuni	元日 gandzitsu
Yanvarning ikkinchi dushanbasi	Balogʻatga yetish kuni	成人の日 seydzin no hi
11 fevral	Davlatni tashkil topishi kuni	建国記念の日 kenkoku kinen no hi
taxminan 21 mart	Bahoriy tengkunlik	春分の日 shumbun no hi
29 aprel	Syova kuni	昭和の日 syo:va no hi	Sobiq imperatorning tavallud topgan kuni
3 may	Konstitutsiya kuni	憲法記念日 kempo: kinembi
4 may	Yashillik kuni	みどりの日 midori no hi
5 may	Bolalar kuni	こどもの日 kodomo no hi
Iyulning uchinchi dushanba kuni	Dengiz kuni	海の日 umi no hi
Sentyabrning uchinchi dushanba kuni	Kattalarni eʼzozlash va xotirlash kuni	敬老の日 keyro: no hi
taxminan 23 sentyabr	Kuzgi tengkunlik	秋分の日 shu:bun no xi
Oktyabrning ikkinchi dushanba kuni	Sport kuni	体育の日 tayiku no hi
3 noyabr	Madaniyat kuni	文化の日 bunka no hi
23 noyabr	Mehnatga shukronalik kuni	勤労感謝の日 kinro: kansya no hi
23 dekabr	Imperatorning tavallud topgan kuni	天皇誕生日 tenno: tandzyobi

Izohlar[tahrir]

1. 
   Jump up↑ Mamlakatning nomidagi ierogliflar „quyosh“ va „manbaa“ maʼnolarini anglatadi, va aynan shuning uchun Yaponiyani koʻpincha „kun chiqar mamlakati“ deb ataydilar. U ushbu nomga Xitoyga nisbatan sharqda joylashganligi sababli sazovor boʻlgan.
   
2. 
   Jump up↑ 国 (koku) — mamlakat
   
3. 
   Jump up↑ Press-konferensiya 12 sentyabrya
   

Adabiyotlar[tahrir]

• 
  Anarina N. G. Sakralnaya telesnost yaponskoy xudojestvennoy veщi // Veщ v yaponskoy kulture. M.: Vost. lit., 2003, s. 185-201.
  
• 
  Grigoreva T. P. Ponimanie iskusstva v Yaponii // Grigoreva T. P. Dvijenie krasoti: Razmishleniya o yaponskoy kulture. M.: Vost. lit., 2005, s. 180-192.
  
• 
  Xiroaki Sato. Samurai // Xiroaki Sato. Samurai: Istoriya i legendi. SPb. 1999, s.10-26
  
• 
  A. Meщeryakov. Istoriya sake // A. N. Meщeryakov Kniga yaponskix simvolov. M., 2003, s.419-431
  
• 
  Donald Richi. Potseluy v Yaponii // Mir po-yaponski. SPb., 2000, s. 79-83
  
• 
  Rolan Bart. Xokku // Bart R. Imperiya znakov. M.,2004, s. 87-109
  
• 
  Ye.S. Shteyner. Fenomen cheloveka v yaponskoy traditsii // Chelovek i kultura: Individualnost v istorii kulturi. M., 1990, s. 164—190
  

Xitoy Xalq Respublikasi
Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Bu atamaning boshqa maʼnolari ham mavjud, qarang: Xitoy.