Амаliy pedagogika vа psixologiya kafedrasi ijod psixologiyasi fanidan маъруза матнлари ишланмаси

III. 12. Нутқ равонлиги. Фикрни кодлар – аналитик (формула) ёки график шаклда англатиш мумкин. Лекин сœз - нутқли код энг универсал.
Ғоя қандай символга солинмасин, уни сœзли кодга айлантириш керак бœлади. Натижани қоғозга тушириш фақат илмий мулоқот юритиш ёки илмий ишни эълон қилиш учун эмас, булки бу œзига хос танқидий операция бœлиб, мантиқий узилишларни, услубий хатолар ва назарий четлашишларни юзага чиқаради. Онгда туғилган зœр ғоя қоғозга туширилгач, оддий нарсадан фарқ қилмай қолиши мумкин.
Баъзан хато тарзда равон нутқ - ғоя яратиш қобилияти демакдир, деб тушунилади. Равон нутқ синтактик жиҳатдан тœғри қурилишга эга бœлса ҳам ҳеч қандай маъно англатмаслиги мумкин. Кœпинча матнни бошқа тилга таржима қилиш жараёнида мазмун бœшлиғи очилиб қолиши бунга мисол бœлади.
Мазмунсиз равонлик мусиқада, рақсда, рассомчиликда ҳам кœринади. Унда намоён этиш техникаси бор, лекин намойиш мазмуни йœқ. Бежиз қадимий риторикада нотиқликнинг биринчи қоидаси: «Айтадиган гапинг бœлмаса, гапирма» - деб ҳисобланмаган.
III.13. Тœлдириш қобилияти. Бошланган ишни энг охирги деталларигача ишлаб чиқиш, мукаммаллаштириш ижод талабларидан биридир. Академик А.Н. Крилов: «Ҳар қандай амалий ишда ғоя 2 % - 5% ни, қолган 98 – 95 % ижрони талаб қилади» - деб ҳисоблаганди.
Юқорида санаб œтилган ижодий қобилиятлар оддий фикрлаш қобилиятидан фарқ қилмайди. Ижодкор шахслар учун махсус психологик қонуниятлар йœқ. Инсон ақлининг элементар қобилиятлари ҳаммада бир ҳил. Фақат улар кучли ва кучсиз намоён бœлади ва бир-бири билан турли тарзда боғланади. Масалан, муаммо қœя олиш, ақл эгилувчанлиги, ғоя ярата олиш ва бир-биридан узоқ нарсаларни ассоциациялаш қобилияти ностандарт тафаккурни намоён қилади. Бу эса талантнинг узилмас таркибий қисми ҳисобланади.


Mavzuни мустаҳкамлаш учун саволлар

1. 
   Ижодий қобилият турларини тушунтиринг.
   
2. 
   Ёндош фикрлаш ва ассоциациялашнинг бир-биридан фарқи нимада?
   
3. 
   Кашфиётчиликда «бионика» қайси қобилият асосида намоён бœлади?