«amaliy matematika va informatika»

Pascal muhitida shartli operatorlar yordamida tuzilgan dasturlarni kiritish va ularni 

tahrirlash 

 

Ishning  maqsadi:

  Talabalarda  Pascalda  tarmoqlanuvchi  dasturlar  tuzish  bilim  va 

ko`nikmalarini hosil qilish. 

Kerakli jihozlar

: kompyuter va Pascal dasturiy ta‘minoti 

Masalaning qo`yilishi:

 

Shartli operatorlar yordamida tarmoqlanuvchi dasturlar tuzish. 

Qisqacha nazariy ma’lumot: 

Tarmoqlanuvchi  algoritmlar.

  Biror  shartning  bajarilishi  bilan  bog‘liq  ravishda  tuziladigan 

algoritmlarga tarmoqlanuvchi algoritmlar deyiladi. Tarmoqlanuvchi algoritmlar hisoblashlar ketma-

ketligini aniqlaydigan shartlarni o‘z ichiga oladi. Blok-tuzim ko‘rinishida bu shuni bildiradiki, blok-

tizimda hech bo‘lmaganda bitta romb ishtirok etadi.  

Tarmoqlanuvchi  algoritm  to‘liq  tarmoqlanuvchi  va  to‘liqmas  tarmoqlanuvchi  turlarga 

bo‘linadi. 

To‘liq tarmoqlanuvchi algoritmda shart bajarishi yoki bajarilmasligiga qarab, tarmoqlardan 

biri bajariladi . 

To‘liq tarmoqlanish jarayonining umumiy strukturasi quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi: 

 

Rasmdan ko‘rish qiyin emaski, berilgan shart 

romb

  orqali  ifodalanib,  bu  yerda 

M

-berilgan 

shart. Agar shart bajarilsa, 

"ha"

 tarmoq bo`yicha 

operator(lar)1

, aks holda 

"yo`q"

 tarmoq bo`yicha 

operator(lar)2

 bajariladi.  

To‘liqmas  tarmoqlanuvchi  algoritmning  tarmoqlaridan  birida  hech  qanday  amal 

bajarilmaydi.  Odatda  uning 

“yo’q”

  tarmog‘ida  hech  qanday  amal  mavjud  bo‘lmaydi  va  uning 

umumiy strukturasi quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi: 

---

 

24 

 

Quyida keltiriladigan algoritmlarda bu strukturalardan foydalaniladi. 

1-masala. 

«Svetofor»

 dan foydalanish algoritmi. 

1)

 

svetofor chirog‘iga qaralsin; 

2)

 

qizil chiroq yongan bo‘lsa, to‘xtalsin; 

3)

 

sariq chiroq yongan bo‘lsa, yurishga yoki to‘xtashga tayyorlansin; 

yashil chiroq yongan bo‘lsa, yurilsin. 

2- masala.

 

Y=max(a,b).  

Agar a



b shart bajarilsa, u holda a maksimum, aks holda b maksimum bo‘ladi.  

3- masala.

 

Y=min(a,b). 

Bu yerda agar a



b shart bajarilsa u holda b, aks holda a minimum bo‘ladi. 

Topshiriqlar.