«amaliy matematika va informatika»

Ishni bajarish tartibi: 

1. Ishning  uslubiy qismini o`rganib chiqing.  

2. Topshiriq talabiga ko`ra tajriba ishini bajaring. 

 

 

3-4-LABORATORIYA ISHLARI. PASCAL MUHITIDA SODDA MASALA 

DASTURLARINI KIRITISH VA ULARNI TAHRIRLASH 

SHARTLI OPERATORLAR YORDAMIDA MASALANI YECHISH DASTURINI 

TUZISH 

Ishning  maqsadi:

  Talabalarga  Pascal  dasturlash  tili  haqida  nazariy  ma‘lumotlarni  eslatish, 

Pascalda matematik ifodalarning yozilishi va ular asosida chiziqli dastur tuzishni o‘rgatish. 

Kerakli jihozlar:

 kompyuter, Paskal dasturi 

Masalaning qo`yilishi:

 

Chiziqli algoritmlar yordamida bir qator masalalar uchun algoritmlar qurish. 

Qisqacha nazariy ma’lumot: 

Chiziqli  algoritmlar. 

Chiziqli  algoritmlarda  asosan  hech  qanday  shart  tekshirilmaydi  va 

jarayonlar  tartib  bilan  ketma-ket  bajariladi.  Demak,  chiziqli  algoritmlar  sodda  hisoblashlar  yoki 

amallar  ketma-ketligidir.  Chiziqli  algoritmlarga  misol  qilib  quyidagi  formulalar  bo‘yicha 

hisoblashlarni keltirish mumkin: 

 

Masala.

 Koptok 29.5 m/sek boshlang’ich tezlik bilan tepaga tik ravishda tepilgan. U qancha 

balandlikka ko’tariladi? (havoning qarshiligi hisobga olinmasin. 

Masalaning matematik ifodasi. 

Berilgan: V

0

=29,5 m/sek. V=V

0

. 

Koptokni balandlikka ko‘tarilish harakatini ifodalovchi qonuniyat: 

h=V

0

*t-g*t

2

/2   

 (1) 

bu erda, t-koptokning ko‘tarilish vaqti, sekund; g-erkin tushish tezlanishi (9,8m/sek

2

);  

---

 

22 

Masalani echish usuli. 

Koptokni  tezligi  eng  yuqori  balandlikka  etganda  nolga  teng  bo‘ladi,  V=0.  Fizika  kursidan 

ma‘lumki tezlik yo‘ldan vaqt bo‘yicha olingan hosila 

V=dh/dt

   

(2) 

(1) dan hosila olsak 

V=V

0

-g*t

 

 

 (3) 

(3) ni nolga tenglab t ning qiymatini topamiz: 

t=V

0

/g

   

 (4) 

(4) dan 

t

 ni topib (1) ga qo‘yamiz. 

 

Bu masalani yechish algoritmini quyidagicha bayon qilsa bo’ladi: 

1) 

EHM xotirasiga 

V

o

 va 

g

 o‘zgaruvchilarning sonli qiymatlari kiritilsin; 

2) 

t

 ning qiymati 

t=V

o

/g 

formula bilan hisoblansin; 

3) 

h

 ning qiymati 

h=V

o

t-gt

2

/2

 formula bilan hisoblansin; 

4) 

t

 va 

h

 o‘zgaruvchilarning sonli qiymatlari ekranga chiqarilsin; 

5) 

hisoblash to‘xtatilsin.