Amaliy mashg‘ulot yuzasidan topshiriq. 1-topshiriq. Matnni o`qing. Grammatik qo



Download 72,44 Kb.
Sana23.01.2022
Hajmi72,44 Kb.
#406443
Bog'liq
AMALIY MASHG


Amaliy mashg‘ulot yuzasidan topshiriq.
1-topshiriq. Matnni o`qing. Grammatik qo`shimchalarni aniqlang va ularni quyidagi chizmalarga joylashtiring.

Afg`onistonning Sind daryosi bo`yida Jaloliddinning `00–750 kishilik qo`shini bilan 30000 kishilik mo`g`il qo`shini yovlashdi. Aytishlaricha, o`sha jangda odamlarning qoni shu darajada ko`p to`kildiki, Sind daryosida suv o`rnida qon oqdi. Sulton Jaloliddinning navkarlari dushman bilan sherdek olishib, faqatgina Jaloliddinning o`zi daryoning narigi qirg`og`iga tirik suzib o`tib ketdi: omon qoldi.

Bu jangni o`z ko`zi bilan ko`rib turgan Chingizxon hayratdan shunday deb yuborganini bilmay qoldi:

— Otadan dunyoda hali bunday o`g`il tug`ilmagan. U sahroda sher kabi g`olib jangchi, daryoda esa nahang kabi botirdir... Otaga shunday o`g`il zarurki, u ikki girdob: olov va suv girdobidan ozodlik maydoniga chiqa olsin...

Biz ana shunday arslon haybatli, botir va qo`rqmas, dushman oldida aslo tiz cho`kmas bobolarimizga farzand ekanligimizdan hamisha faxrlanamiz. Bir umr ulardan o`rnak olish orzusi bilan yashab o`tamiz.

(Darslikdan)


Sintaktik shakl hosil qiluvchi morfema: -ning, -da, - ni

Lug`aviy shakl hosil qiluvchi morfema:- lari, -ib, - xon, -ay, -il



Lug`aviy-sintaktik shakl hosil qiluvchi morfema: -li,- lik, -a,


2-topshiriq. Grammatik qo`shimchalarning qaysi so`z turkumlariga birikkanligini ustunlar bo`yicha to`g`ri joylashtiring.


FE`L

SIFATTTTTTTTTTTTT

SON


RAVISH

li,- lik, -a,

li,- lik, -a,

lari, -ib, - xon, -ay, -il

ning, -da, - ni

OLMOSHHSH

SON

OT

SIFAT



3-topshiriq. Qo`shimchalar ifodalagan grammatik ma’nolarni izohlang.

So'z yasovchi qo'shimchalar, shakl yasovchi qo'shimchalar bilan ham omonim bo'la oladi. Masalan, qushcha, uycha so'zlaridagi -cha shakl yasovchi, yangicha, eskicha so'zlaridagi -cha so'z yasovchidir. Shaklan har xil bo'Iib, bir hil ma'noli so'zlarni yasovchi qo'shimchalar sinonim qo'shimchalar deyiladi. Sifat yasovchi: -li, -ser, -dor: unumli, serunum, unumdor; -be, -siz: beaql, aqlsiz;- li, - ba, -mand: davlatli, badavlat, davlatmand; -no, -siz: noinsof, insofsiz kabilar sinonim qo'shimchalardir. Shakl yasovchi qo'shimchalar yangi so'z yasamaydi, balki so'zning shaklini hosil qilib turli grammatik ma'nolarni ifodalashga xizmat qiladi. Shakl yasovchilar turli so'z turkumlarida turlicha vazifalarni bajaradi.

4-topshiriq. Derivatsion omonim qo`shimchalardan foydalanib gaplar tuzing.

-ma, -chi, -li, -dor, -ch, -(i)sh, -ar, -ik, -k, -ish, -qin, -chaq, -(a) y, -siz

namuna: qat-qat qatlama, aqling bo`lsa tashlama.

аchchiqni achchiq kesar. 

bilimli bir o’zar bilimsiz ming to’zar

5-topshiriq. Morfemik sinonimiyalarning o`zaro mosini topib, ularni belgilang.


savlatli

Obro`li

sersut

behayo

adabiyotchi

g`allachi

Noo`rin

g`allakor

shirador

itoatli

hayosiz

Boobro`6

itoatkor

adabiyot-shunos

o`rinsiz

aravachi

aravakash

basavlat

shirali

sutli

hayosiz- behayo

savlatli- basavlat

sutli - sersut

obro`li – boobro

aravachi- aravakash

g`allachi- g`allakor

o`rinsiz- noo`rin

shirali- shirador

6-topshiriq. Hosilalaning ma’no xususiyatlarini izohlashga, farqli tomonlarini topishga harakat qiling.

Tavsiya etiladigan adabiyotlar:

1.Sayfullayeva R., Mengliyev B., Boqiyeva G. va b. Hozirgi oʻzbek adabiy tili. Darslik. – Toshkent: Fan va texnologiyalar, 2010.

2. Замонавий ўзбек тили. Морфология. Дарслик.– Тошкент: Мумтоз сўз, 2008.

3. Abuzalova M., Yoʻldosheva D. Tilshunoslikka kirish. Oʻquv qoʻllanma. Toshkent, 2009.



4. Abuzalova M., Toirova G. Hozirgi oʻzbek tili (Morfologiya). Oʻquv qoʻllanma. Toshkent, 2019.
Download 72,44 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish