Amaliy mashg‘ulot
FUNKSIYA UZLUKSIZLIGI. UZLUKLI FUNKSIYALAR
Ta’rif. Agar x0 nuqtaning biror atrofida (x0 nuqtaning o’zida ham) y=f(x) funksiya aniqlangan bo'lsa va agar
(1)
bo‘lsa, x=x0 qiymatda (yoki x0 nuqtada) funksiya uzluksiz deyiladi. (1)ifodaning uzluksizlik shartini bunday yozish mumkin:
yoki .
x0 nuqtada uzluksiz f(x) va g(x) funksiyalar bo‘lsa, u holda x0 nuqtada quyidagi funksiyalar ham uzluksiz bo‘ladi:
f(x)+g(x)
k f(x) (k-o‘zgarmas)
(g(x0) 0)
Agar f(x) funksiya kesmada uzluksiz bo‘lsa va kesmaning chetki nuqtalarida turli ishorali qiymatlarga erishsa ( ), u holda (a; b) internalga tegishli kamida bitta c nuqta topiladiki, f(c)=0 tenglik bajariladi.
Agar f(x) funksiya x0 nuqtada uzluksiz bo‘lmasa, funksiya x0 nuqtada urilishga ega yoki x0 nuqta uning uzilish nuqtasi deyiladi.
y=f(x) funksiyaning x0 nuqtada chapdan va o‘ngdan limitlari mavjud bo‘lib, o‘zaro teng bo‘lmasa, ya’ni
,
u holda x0 nuqta funksiyaning birinchi tur urilish nuqtasi deyiladi.
Agar x0 nuqtada funksiyaning chapdan va o‘ngdan limitlari f(x0-0) va f(x0+0) lar o‘zaro teng bo‘lib, funksiyaning x0 nuqtada erishadigan qiymati f(x0) dan farq qilsa, unda x0 nuqta bartaraf etilishi mumkin uzilish nuqtasi deb ataladi.
y=f(x) funksiyaning x0 nuqtada chapdan yoki o‘ngdan limitlarining biri mavjud bo‘lmasa (xususan, cheksiz bo‘lsa), u holda x0 nuqta funksiyaning ikkinchi tur uzilish nuqtasi deyiladi.
23.1. Quyidagi funksiyalarning ko‘rsatilgan nuqtalarida bir tomonli limitlarini toping:
a) f(x)= x=1 nuqtada
b) x=1 x=2 nuqtalarda
c) ning kasr qismi; x=1, x=2, x=3 nuqtalarda
d) nuqtada
Mustaqil yechish uchun misollar
23.2. Quyidagi funksiyalarning uzluksizligini ta’rifga binoan isbotlang.
a) barcha larda
Demak, f(x) barcha larda uzluksiz.
b) barcha larda
c) , barcha larda
Quyidagi funksiyalarning uzilish nuqtalari va ularning turlarini aniqlang. Grafiklarini yasang:
23.3.
f(x) funksiya va intervallarda aniqlangan va uzluksiz bo‘lgan elementar funksiyalar bilan berilgan. Demak, faqat nuqtalarda uzulishga ega bo‘lishi mumkin.
nuqta uchun chap va o‘ng limitlarni hisoblaymiz:
Bu esa nuqtada f(x) fuksiya birinchi tur uzilishga ega bo‘lishini bildiradi. nuqta uchun:
bo‘ladi.
nuqtada funksiya 1-tur uzilishga ega bo‘ladi.
23.4. 23.5.
23.6. 23.7.
23.8. 23.9.
23.10. 23.11.
23.12.
Funksiyalarning uzilish nuqtalarini toping va uzilish turlarini aniqlang:
23.13. 23.14.
23.15. 23.16.
Quyidagi tenglamalar ko‘rsatilgan kesmalarda yechimga ega ekanligini ko‘rsating:
23.17. a) kesmada. Bu funksiya da uzluksiz. Kesmaning uchlaridagi qiymatlari bo‘lib, turli ishorali. Boltsano – Koshi teoremasiga binoan (-1; 0) da biror c nuqta topib bo‘lib, c berilgan tenglamalarning yechimi bo‘ladi.
b)
c) ;
d)
23.18. Quyidagi funksiyalar ko‘rsatilgan kesmalarda chegaralanganligini isbotlang:
a)
funksiyalarning har biri da uzluksiz bo‘lganligi uchun, funksiya ham [0;10] da uzluksiz. Shuning uchun Veyershtrass teoremasiga binoan f(x) funksiya [0;10] da chegaralangan.
b)
c)
23.19. Bir tomonlama limitlarini toping:
a) nuqtada
b) y=[x], [x] – x ning butun qismi
x=-2, x=0 , x=1 nuqtalarda
c) nuqtada.
23.20. Funksiyalarning uzluksizligini ta’rifga binoan izbotlang:
a)
b)
Quyidagi funksiyalarning uzilish nuqtalari va uzilish turlarini aniqlang:
23.21. 23.22.
23.23.
23.24. 23.25.
Do'stlaringiz bilan baham: |