Amaliy mashg’ulot mavzusi Ajratilgan soat Amaliyot natijasi

O’quv amaliyot mashg’ulotlarining texnologik xaritasi

Ish bosqichlari va vaqti	Faoliyat mazm ni
	O’quvchi	Talim oluvchi
1 -bosqich. O’quv mashg’ulotga kirish (...daq)	Tashkiliy qism: 1. Ta’lim oluvchilarning davomatini tekshiradi. 2.Ta’lim oluvchilarning mashg’ulotga tayyorgarligini nazorat kiladi, 3.Amaliy mashgulot nomi, rejasi, Maqsad va kutilayotgan natijalar bilan tanishtiradi. 4.Amaliy mashg’ulotning Baholash mezonlari bilan tanishtiradi. 5.Xavfsizlik texnikasi qoidalariga amal qilishni eslatadi.	Mashg’ulotga tayyorgarlik ko’radilar. Amaliyotga xavfsizlik texnikasi, sanitariya va gigiena talablariga rioya qilgan xolda maxsus kiyimda keladi, Xavfsizlik texnikasi jurnaliga imzo qo’yadilar, Tinglaydilar
2-bosqich. Asosiy (200daq)	Kirish yo’riqnomasi (50 daq). O’quvchilar bilimini faollashtirish: Tezkor-so’rov: savol-javob, aqliy xujum orqali bilimlarni faollashtiradi. Yangi o’quv material bayoni: O’quv amaliyoti mavzusi bo'yicha umumiy ma’lumot beradi, ish jarayonini tushuntiradi; Joriy yo’riqnoma (135 daq). Yangi o’quv material bo’yicha amaliy mashk bajarish. 3.Ta’lim oluvchilarni ish joylariga taqsimlab amaliy ish yuzasidan yo’riqnomali texnologik xarita (-ilova) xamda mustaqil ish bajarish uchun xom-ashyo tarkatadi va ko’rsatmalar beradi. Mustaqil ishlarni bajarilishini Maqsadli aylanish vaqtida nazorat kiladi va ish jarayonida O’quvchilar tomonidan qo’ygan xatolarni ko’rsatadi. Yakuniy yo’riqnoma (15 daq): Mashg’ulot tugaganidan sung ish joylarini talab darajasiga keltiradi, Tayyorlangan maxsulotni qabul qiladi.	Savollarga javob beradi. Tinglaydilar, chizadilar, yozib oladilar. Ta’lim oluvchilar uz ish joylariga turadilar, mashgulot raxbari ko’rsatmalari va yo’riqli texnologik xaritaga rioya qilgan xolda bajaradilar. Xatolarni to’g’irlaydilar. Foydalanilgan jixozlarni mashgulot raxbariga topshiradilar. Ish joyini tozalaydilar.
3-bosqich. Yakuniy daq)	Yakunlash: 1 . O’quvchilarni amaliy mashgulot bo’yicha Baholarini elon kiladi (-ilova); 2.Kelgusi kasbiy faoliyatlarida amaliyotda bajargan ishlarining axamiyati va muximligiga O’quvchilar e’tiborini karatadi, 3. Kelgusi mashgulot mavzusi bilan tanishtirib uyga vazifa beradi (-ilova).	Tinglaydilar. Topshiriqni yozib oladilar.

Kuzatuvchi, yorug‘lik manbai, sirtlarni o‘zaro joylashishini hisobga olgan holda akslanuvchi yorug‘lik intensivligi bo‘yicha sirt tasviri piksellari rangini aniqlashni ko‘rib chiqaylik. Yorug‘likning oynaviy aksi. Tushuvchi nur va nur tushayotgan sirt normali orasidagi θ burchak qaytuvchi nur va normal orasidagi burchakka teng. Tushuvchi, qaytuvchi nurlar va normal bitta tekislikda joylashgan (4.6- rasm). 4.6-rasm. Yorug‘likning oynaviy aksi. Sirt juda oynadek silliq hisoblanadi, agarda unga hech qanday notekisliklar, g‘adir-budurliklar bo‘lmasa. Bunday sirtlarda xususiy ranglar kuzatilmaydi.Tushuvchi nur yorug‘lik energiyasi faqat normal sirt kuzatuvchi kuzatuvchi nur yorug‘lik manbai 88 qaytuvchi nur chizig‘i bo‘ylab akslanadi. Bu chiziqdan tashqariga hech qanday yoyilish bo‘lmaydi. Tabiatda juda silliq sirt bo‘lmaydi, shuning uchun agarda g‘adir-budurliklar chuqirligi nurlanish to‘lqini uzunligidan yetarlicha kichik bo‘lsa, u holda tarqalish kuzatilmaydi. Ko‘rinuvchi spektrlar uchun, oyna sirti g‘adir-budurligi chuqurligini juda kichik 0,5 mkm deb qabul qilish mumkin. Agar oyna sirti juda teks bo‘lmasa, u holda qaytuvchi yorug‘lik intensivligi to‘lqin uzunligiga bog‘liqligi kuzatiladi – to‘lqin uzunligi qancha katta bo‘lsa, aks shuncha yaxshi bo‘ladi. Misol uchun, qizil nurlar ko‘k nurga nisbtan kuchliroq akslanadi. G‘adir-budurliklar bo‘lganda, qaytuvchi yorug‘lik intensivligining tushush burchagiga bog‘liqligi mavjud bo‘ladi. 90 gradusga yaqin burchaklar uchun yorug‘lik qaytishi maksimal bo‘ladi. Real oynaning yengil g‘adir-budur sirtiga tushgan nur bitta emas, balki turli yo‘nalishlarda tarqalgan bir nechta qaytuvchi nurlarni hosil qiladi. Tarqalish sohasi tekislanish sifatiga bog‘liq va biror-bir taqsimlanish qonunyati bilan ifodalanishi mumkin. Tarqalish sohasi shakli oynaviy qaytgan nur chizig‘iga nisbatan simmetrik bo‘ladi. Sodda va yetarlicha ko‘p ishlatiladigan modellarga Fong taqsimoti emperik modeli kiradi. Bu modelga ko‘ra oynali aks nurlanishi intensivligi ( ) ga proporsional bo‘ladi va bu yerda, – ideal aks nuri chizig‘idan og‘ish burchagi. R ko‘rsatkich silliqlilik darajasiga bog‘liq hoda 1 dan 200 gacha oraliqdan topiladi. Uni quydagicha yozamiz: . Bu yerda, I – manba nurlanishi intensivligi; – proporsionnallik koeffitsiyenti. Diffuz qaytishi. Bu ko‘rinishdagi qaytish shaffof bo‘lmagan sirtlarga xosdir. Shaffof bo‘lmagan deb shunday sirtga aytiladiki, unda g‘adir budurlilik o‘lchamlari shunchalik kattaki, tushuvchi nur hamma tomonga tekis tarqaladi. Bunday toifali qaytish, misol uchun, gips, qum, qog‘oz uchun xosdir. Diffuz qaytishi Lambert qonuni bilan ifodalanadi. Bunga ko‘ra, qaytuvchi yorug‘lik intensivligi sirt normali va yorug‘lik nuqtaviy manbai yo‘nalishi orasidagi burchak kosinusiga roporsional bo‘ladi (4.7-rasm). . 89 Bu yerda, I – yorug‘lik manbai intensivligi; – sirt materiali xossasini hisobga oluvchi koeffitsiyent. qiymat 0 dan 1 gacha oraliqdan topiladi. Qaytuvchi yorug‘lik intensivligi kuzatuvchi joylashuviga bog‘liq bo‘lmaydi. Shaffof bo‘lmagan sirt o‘z rangiga ega. Shaffof bo‘lmagan sirtdan kuzatilayotgan rang sirtning o‘z rangi va yorug‘lik manbai nurlanishi rangi kombinatsiyasi bilan aniqlanadi. 4.7-rasm. Jilosiz sirt. Real tasvirni yaratishda tabiatan ideal silliq yoki ideal shaffof bo‘lmagan sirt mavjud emasligini hisobga olish lozim.
Kompyuter grafikasi vositasida obyektlarni tasvirlashda odatda aniq material uchun xarakterli bo‘lga silliqlik va diffuz tarqalish mutanosibligi uyg‘unligi modellashtiriladi. Bu holatda qaytish modeli diffuz va silliqlik koeffitsiyentlari yig‘indisi ko‘rinishida yoziladi: ( ). Bu yerda, o‘zgarmaslar materialning qaytaruvchanlik xususiyatini belgilaydi. Ushbu formulaga ko‘ra ayrim burchaklar uchun qaytuvchi yorug‘lik intensivligi nolga teng bo‘ladi. Asilida, real holatda to‘liq qoraytirilgan obyektlar yo‘q, shu sababli fon rangini, boshqa obyektlardan qaytuvchi tarqalgan yorug‘lik yoritishini hisobga olalish lozim. Bu holatda intensivlik quyidagi formulada empirik ifodalanadi: ( ) bu yerda, intensivligi; –o‘zgarmas. Agarda yorug‘likning nuqtaviy manba energiyasi masofa kvadratiga proporsional kamayishi hisobga olinsa, qaytish modelini yana takomillashtirish mumkin bo‘ladi. Bu qoidadan foydalanish yorug‘lik manbai normal sirt 90 ayrim murakkabliklarni keltirib chiqaradi. Shuning uchun amaliyotda quyidagi empirik formulada ifodalanuvchi model ishlatiladi: ( ). Bu yerda proeksiya markazidan sirtgacha bo‘lgan masofa; K– o‘zgarmas. Berilgan modelga mos holda obyekt nuqtalarini bo‘yash rangi qanday aniqlanadi? Kulrang rangining gradatsiyasida hisoblash ishlari ancha sodda bajariladi. (Misol uchun, kulrang obyektlar va oq rangli yorug‘lik manbalari uchun). Bu hol uchun qaytuvchi yorug‘lik intensivligi yorqinlikka mos keladi. Rangli sirtlarini yorutuvchi yorug‘likning rangli manbalari bilan ish ancha murakkab bo‘ladi. Misol uchun, ( ) har xil rang komponentalari uchun qaytuvchi yorug‘lik intensivligini hisoblashning modelida uchta formula tuziladi. koeffitsiyentlar har xil komponentalar uchun har xil bo‘ladi – ular sirtningo‘z rangini ifodalaydi. Shaffof nur qaytishinig rangi yorug‘lik manbai rangiga teng bo‘lsa, u holda koeffitsiyent rang modellining barcha komponentalari uchun bir xil bo‘ladi. Yorug‘lik manbai rangi mos rang komponentasi uchun intensivlik qiymatlarida ifodalanadi. 4.8-rasm. Radius vektor. Vektorlar algebrasi 91 Bu yerda mavzudan biroz chekinish o‘rinlidir. Vektorlar algebrasi elementlarini ko‘ramiz. Vektor deb fazoning qandaydir A va B nuqtalarini birlashtiruvchi yo‘nalishga ega to‘g‘ri chiziq kesmasiga aytiladi. Vektor yo‘nalishi – boshlang‘ich A nuqtadan oxirgi V nuqtaga qarab yo‘nilad. radius vektor – bu boshlang‘ich nuqtasi koordinatalar boshida bo‘lgan vektordir. Radius vektor koordinatalari vektorning oxirgi nuqtasi koordinatalari bo‘ladi. Radius vektor uznligi modul deb ham ataladi, / / kabi belgilanadi va quyidagicha hisoblanadi: / / √ . Birlik vektor – bu uzunligi birga teng bo‘lgan vektor. Vektorlar ustundagi asosiy amallarini sanab o‘taylik.