Amaliy mashg’ulot Mavzu: Transport jarayoni tashkil etish. I. Ishdan maksad

Transport jarayoni asosiy elementlari

Transportda yuk tashishning asosiy ishlari quyidagi uch elementga bo’linadi:

1) transport vositalariga yuk ortish;
2) yuklarni bir joydan ikkinchi joyga tashish;
3) transport vositalaridan yuklarni tushirish.
Yuklarni bir joydan ikkinchi joyga tashishda ularni ortish va tushirish elementlari tashish jarayonining ajralmas qismidir.
Yuklarni transportda bir joydan ikkinchi joyga tashish ham ishlab chiqarish, ham muomala doirasiga taalluqlidir.
Har qaysi tashish jarayonining elementi bir qancha kichik ishlardan iborat bo’ladi. Masalan, yuk tashish jarayonining birinchi elementida quyidagi kichik ishlar bo’lishi mumkin: transport vositalarini yuk ortish joyiga keltirish, yuk ortish, yuk ortilgan transport vositasini ortish joyidan olib ketish, hujjatlarni rasmiylashtirish, transport vositasi birligini (avtomobil poezdlarini) tuzish va boshqalar. Tashish jarayonining eng sermehnat elementlaridan biri - uchinchi elementiga uni yuk tushirish joyiga keltirib qo’yish, yukni tushirish, hujjatlarni rasmiylashtirish va hokazolar kiradi. Tashish jarayoni elementiga yuklarni ekspeditsiya qilish ishi (yani yukni qabul qilib olish, o’rash-bog’lash va tamg’alash (markirovka) qilish, qisqa vaqt ichida saqlash, yo’lda kuzatib borish va topshirish yoki bir transport turidan ikkinchisiga o’tkazish, zaruratga qarab ayrim to’lovlarni bajarish, hujjatlarni rasmiylashtirish) ham kiradi.
Bir tonna yuk ishlab chiqarishdan iste’molgicha yetib borguncha o’rtacha hisobda uch, to’rt, bazida esa olti martaga yaqin ortish-tushirish ishlarida bo’ladi. Agar ortish va tushirish ishlari mexanizatsiya yordamisiz, yani qo’l kuchi bilan bajariladigan bo’lsa, xarajatlar juda ko’payib ketishi mumkin.
Tashishni amalga oshirishda transport jarayoni elementlari har bir transport vositasi tomonidan bir necha marta qaytariladi va bu holat transport jarayonining sikl xarakterini bildiradi. Transport jarayoni sikli qatnovni, yani bir yuk ortishdan navbatdagi yuk ortishgacha bo’lgan transport jarayonining barcha elementlari yig’indisini anglatadi. SHunday qilib, har bir tsiklda avtomobil bir marta ortishda, bir marta tushirishda turadi, yukli qatnov va navbatdagi yuklash joyigacha bo’lgan yuksiz qatnovlarni bosib o’tadi.
TSikl vaqti (qatnov vaqti) transport jarayonining yuqoridagi uch elementi uchun sarflangan vaqtlardan tashkil topadi.