amaliy mashg’ulot машина-трактор агрегатининг умумий динамикаси умумий тушунчалар

5.4 Тракторнинг илашиш кучи
Шатаксирашда энергиянинг бир қисми нобуд бўлади, илгариланма ҳаракат тезлиги пасаяди (иш унуми камаяди), тупроқ структураси парчаланади, тупроқ ишқаланиб чангга айланади, далаларда ғилдираклар изидан эгатлар, ўйилган жойлар пайдо бўлади, пневматик ғилдираклар ортиқча ейилади. Шатаксирашнинг зарарли оқибатларини ҳисобга олган ҳолда, ғилдиракли тракторлар учун рухсат этилган (жоиз) шатаксираш 10...15 фоиз, занжирли тракторлар учун эса 5...8 фоиздан ошмаслиги керак. Жоиз шатаксираш шароитларида тракторнинг илгариланма ҳаракатланишини таъминлайдиган тупроқ реак-циясининг йўл бетига параллел максимал қиймати, илашиш кучи деб аталади. Тракторнинг илгариланма ҳаракатланишини таъминлайдиган илашиш кучи қуйидагича аниқланади:
Fil = Gil. µ (4.11)
Тракторни қ.-х. машиналари билан агрегатлашда Fil ила-шиш кучи ; µ нинг энг кичик қиймати бўйича ҳисобланади. Трактор шинаси сиртидаги нақшлар шакли ғилдиракнинг туп-роқ билан илашиш хусусиятларини яхшилашга қаратилади.
5.5 Тракторнинг тортиш кучи
Тракторнинг Рil илмоғида тортиш кучини ҳосил қилиш учун F ҳаракатлантирувчи куч ҳаракатланишга Pf қаршилик кучини ва нишабликка кўтарилишдаги қўшимча қаршилик кучини енгиши лозим. Шунинг учун тракторнинг илмоғидаги тортиш кучининг энг катта ва номинал қийматлари нишабликда ҳаракатланишда қуйидагича аниқланади:
= Fmax - Pf.max ; = Fn - Pf.n . (4.12)
Горизонтал текис далада:
Рil..max = Fmax - Pf.max; Pil.n= Fn – Pf.n. (4.13)
Юқорида эслатиб ўтилганидек, тракторни ҳаракатланти-рувчи куч икки хил омил: юмшоқ ерларда етакчи ғилдираклар-нинг Fil илашиш кучи билан, етарли даражада зич, қаттиқ ерлар-да эса, етакчи ғилдиракларнинг тўғинида ҳосил бўладиган, ҳара-кат томонига йўналган Рur тортиш уринма кучи билан чекланади. Амалда Fil = Рur. Бу куч етакчи ғилдиракларнинг ва-лидаги Мb буровчи моментнинг r ғилдираш радиусига нисба-тига тенг ва унинг энг катта қиймати (4.7) бўйича ҳисобланади.