Amaliy mashg'ulot №3 mavzu: ikki komponentli qotishmalarning holat diagrammasini o‘rganish ishnining maqsadi

Ferrit – (F yoki Fe_α) - bu uglerodni alfa temirdagi - Fe_α (suqilib kirgan, singdirilgan) qattiq eritmasi (Fe_α(С)) (2-rasm). Bunda uglerodning miqdori uy haroratida ~0,006% ga, 727⁰S da 0,025% ga teng. Bunga texnik temir deyiladi. Cho‘zilishga qarshiligi σ_в=250-300 MPa, nisbiy uzayishi ν=40-50%, qattiqligi НВ=80-100, zarbiy qovushqoqligi КС=20-30 kgm/sm².

2-rasm. Singdirilgan qattiq qotishma: a- barcha kovakchalari to‘ldirilgan kristall panjara;
b- austenitning kristall panjarasi.


Perlit (P) - tarkibida 0,8% uglerod bo‘lgan ferrit va sementitning mexaniq aralashmasi. Perlit plastikasimon va donasimon bo‘lishi mumkin. Bu sementitning shakliga (plastinka yoki donalarga) bog‘liq bo‘lib, perlitning mexaniq xossalarini belgilaydi. Xona temperaturasida donali, ya’ni donali perlitning mustahkamlik chegarasi σ_в=800 MPa ga, nisbiy cho‘zilishi δ=15%, qattiqligi НВ 160 ga teng.
Perlit quyidagicha hosil bo‘ladi. Sementit plastinkasi yoki austenit donasi chegarasida o‘sa boshlaydi, yoxud metallmas aralashma kristallanish markazi bo‘lib hisoblanadi. Bunda qo‘shni qismlarda uglerod kamayadi va ularda ferrit hosil bo‘ladi. Bu jarayon sementit va ferritning parallel plastinkalari va donachalaridan tashkil topuvchi perlit donasi hosil bo‘lishiga olib keladi. Qancha yirik sementit ajralib chiqsa perlitning mexaniq xossalari shuncha yomonlashadi.
Austenit (А yoki γFe) - uglerodning γ - temirga singdirilgan qattiq eritmasi. U temir-uglerodli qotishmalarda, faqat yuqori temperaturalardagina mavjud bo‘la oladi. Uglerodning γ - temirdagi eng ko‘p eruvchanligi 1147⁰C da bo‘lib, 2,14% ga teng. 727⁰C da esa 0,8 % ga teng. Bu temperatura Fe-C li qotishmalarda austetitning barqaror mavjud bo‘lishligini pastki chegarasidir. Austenitning qattiqligi НВ=160-200 va mustahkamligi σ_v = 370-450 МPа, plastikligi juda yuqori δ=40-50%. Austenit yoqlari markazlashgan kub kristall panjaradan iborat bo'lgan faza hisoblanadi.