Amaliy ishi №1 mavzu: Risklarni baholash usullari. Risklarni baholashning “Galstuk-Babochka” usuli

Amaliy qism
1. “Galstuk-babochka” markazlashgan uzuli sifatida kо‘rsatilgan xavfli hodisani aniqlash.
2. Xavf-xatar(yoki xavf) manbalarini tadqiq qilish yordamida hodisa sabablarining rо‘yxatini tuzish.
3. Kritik hodisagacha xavflarning rivojlanish mexanizmini aniqlash.
4. Hodisa sababini ajratuvchi chiziq chizish(Babochkaning chap tomonini hosil qilish).
5. Kiruvchi ta’sirlarni oldini olish uchun tо‘siqlar о‘rnatish.
6. Xavfli hodisaning oqibatlarini о‘ng tomonga akslantirish va hodisadan oqibatlarga olib keladigan chiziqlarni chizish.
7. Oqibatlarga yо‘naltirilgan chiziqlarga tо‘siqlarni akslantirish.
8. Boshqarish bilan bog‘liq yordamchi elementlarni “galtuk-babochka” diagrammasi ostida akslantirish.
Ma’lumot turlari:
Chiquvchi ma’lumotlar - “galtuk-babochka” diagrammasini va ishlov berilgan ma’lumotlarni о‘z ichiga oladi.
Kiruvchi ma’lumotlar – tо‘siqlar, xavf-xatarlar hamda xavfli hodisa oqibatlari va sabablari haqidagi ma’lumotlardir.
Usulning afzalligi:
- muammoga qaratilgan fikrni beradi;
- xavfli hodisalarni oldini olish va /yoki oqibatlarini kamaytirish hamda ularni samaradarligini baholashga qaratilganligi;
- foydali oqibatlar uchun qо‘llanilishi mumkinligi;
- yuqori malakali mutahasislarga ehtiyoj yо‘qligi.
Usulning kamchiligi:
- bu usulda bir vaqtning о‘zida yuzaga keladigan va noxush oqibatlarga olib keladigan sabablar yig‘indisini kо‘rsatib berish imkoni yо‘qligi;
- ushbu usulda murakkab vaziyatlar haddan tashqari soddalashtirilgan bо‘lishi mumkinligi. 2.2-rasmda gasltuk-babochka usuliga misol keltirilgan.

2.2-rasm. Galstuk-babochka usuliga misol
Yuqoridagi misolda hodisa sifatida kompyuter qurilmasiga virus tushish hodisasi olingan.
"Galstuk-babochka" tahlilini o'tkazish orqali biz xavfli hodisalar va ularning oqibatlarning oldini olish, yumshatish yoki kutilayotgan hodisalarni kuchaytirish, tezlashtirishga yo'naltirilgan xavfli voqealar va to'siqlarning asosiy yo'llarini aniq ko'rsatadigan oddiy diagramma hosil qilish orqali bo’lishi mumkin bo’lgan xavf-xatarlardan yetkaziladigan zarar miqdorini kamaytirish imkoniyatiga ega bo’lamiz.