Amaliy ish Mavzu: Kriptografik himoyalash

Oddiy o‘rin almashtirish usuli. O‘rin almashtirishga misol tariqasida dastlabki axborot blokini matritsaga ustun bo‘yicha yozishni, o‘qishni esa qator bo‘yicha amalga oshirishni ko‘rsatish mumkin. Matritsa qatorlarini to‘ldirish va shifrlangan axborotni ustun bo‘yicha o‘qish ketma-ketligi kalit yordamida berilishi mumkin. Usulning kriptoturg‘unligi blok uzunligiga (matritsa o‘lchamiga) bog‘liq. Masalan uzunligi 64 simvolga teng bo‘lgan blok (matritsa o‘lchami 8x8) uchun kalitning 1,6 109 kombinatsiyasi bo‘lishi mumkin. Uzunligi 256 simvolga teng bo‘lgan blok (matritsa o‘lchami 16x16) kalitning mumkin bo‘lgan kombinatsiyasi 1,4 1026 ga yetishi mumkin. Bu holda kalitni saralash masalasi zamonaviy EHMlar uchun ham murakkab hisoblanadi.

O‘rin almashtirish shifri oddiy shifrlash hisoblanib, bu usulda qator va ustundan foydalaniladi. Chunki shifrlash jadval asosida amalga oshiriladi. Bu yerda kalit (K) sifatida jadvalning ustun va qatori xizmat qiladi. Matn (Т₀) simvollarining o‘lchamiga qarab NxM jadvali tuziladi va ochiq matnni (Т₀) ustun bo‘yicha joylashtirilib chiqiladi, qator bo‘yicha o‘qilib shifrlangan matnga (Т₁) ega bo‘linadi.

Masalan, «Ахборот хавфсизлиги жадвали» матни шифрлансин.

Т₀=Ахборот хавфсизлиги жадвали;

К = 5х5;

А	О	Ф	И	Д
Х	Т	С	Г	В
Б	Х	И	И	А
О	А	З	Ж	Л
Р	В	Л	А	И

Т₁=АОФИД_ХТСГВ_БХИИА_ОАЗЖЛ_РВЛАИ

Birinchi bo‘lib, shifrlash jadvalidan (XIV asrning oxirlarida) diplomatik munosabatlarda, xarbiy sohalarda axborotni muhofazalashda foydalanilgan.