Amaliy audit

 

 

 

 

 

 

 

 

 

TARQATMA MATERIALLAR 

 

 

16-MAVZU NAZORAT MASLAHATCHI 

AUDITORLIK TIZIMLARI VA AUDIT ISH SIFATI 

NAZORATI 

---

621 

 

Maslahat beruvchi audit 

Vazifa 

lari 

Bir  ishchiga  to’g’ri  keladigan  sof  daromad 

qismi 

Ish  bilan  ta’minlangan  sonining  kamayishi 

(ko’payishi)

 

 

Qarz 

vositalarining 

auditi. 

Dividend 

siyosatining  auditi.  To’lov  qobiliyatining 

auditi. Moliyaviy barqarorlik auditi. 

 

Maqsad 

lari 

Mehnatga haq to’lash va ish bilan 

ta’minlanganlikdagi tendentsiyalar 

 

Moliyaviy-xo’jalik faoliyatini baholash va 

uni yaxshilash yo’llarini izlash 

 

Tashqi audit 

dan 

manfaatdor 

bo’lgan 

sub’ektlar

 

Kasaba qo’mitalari, 

ishchilar 

 

Aktsiyador 

lar, mulk egalari 

 

Banklar, 

kreditor 

lar 

 

Soliq organi, 

sug’urta 

qo’mitasi 

 

Huquqni 

himoya 

qiluvchi va 

boshqa 

davlat organ 

lari 

 

Maqsad 

lari 

Ish haqining 

hisoblanishi 

ni tekshirish, 

texnika xavfsizligi 

shartlari 

ning bajarilishi 

 

Foyda va 

rentabel 

lik darajasi 

ning ko’payishi 

 

To’lov 

qobiliyati va 

likvid 

lik darajasini 

aniqlash 

 

Soliq va 

to’lovlar 

to’lash 

ning 

to’g’riligini 

aniqlash 

 

Qonuniy 

me’yoriy 

hujjatlarga 

amal qilish 

ni aniqlash 

 

Vazifa 

lari 

Ish haqi hisoblanishi 

ning auditi. 

Jismoniy shaxslardan 

olinadigan soliqlar 

auditi. 

Sug’urta va pensiya 

ta’minoti auditi. 

 

Harajat 

lar hisobi auditi. 

Tayyor 

mahsulot auditi. 

 

Aktsiyalar 

emissiyasining 

auditi. 

Balans auditi. 

Likvid 

lik auditi 

 

 

 

Hisob 

auditi 

 

---

622 

 

Nazorat-maslahatchi auditorlik tizimining tarkibi 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1                                                              

  1                                2 

Bilim manbai 

Bilim olish 

moduli 

Auditni bajarish 

moduli 

Auditorlik 

xabarlar 

fayli 

Ma’lumot 

beruvchi 

fayllar 

Auditor 

lik xulosa 

lari (nazorat 

qiluvchi) 

 

 

 

 

 

 3                           4 

Mantiqiy 

baholash moduli 

Kompleks 

baholash 

moduli 

Operativ 

ma’lumot lar  

manbai 

Auditor 

lik xulosa 

lari (masla¦at 

beruvchi) 

Foydalanuvchilar 

---

623 

 

tashkil qilishning mumkin bo’lgan variantlari  

 

Tanlash omillari 

 

           1-strategiya                                                          

2-strategiya 

Doimiy 

xizmat 

ko’rsatish                                

Bir-birga xizmat ko’rsatish  

 

1.1. Variant  

Mijozning axborot 

manbaidan tarmoq 

yordamida foydalanish. 

 

1.2. Variant 

Mijozning axborot 

manbaidan joylarda 

foydalanish. 

 

2.1. Variant 

Ma’lumotlarni 

kiritishdan voz kechish. 

 

2.2. Variant 

Ma’lumotlarni qisman 

kiritish. 

 

---

624 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

“NAZORAT MASLAHATCHI AUDITORLIK 

TIZIMLARI VA AUDIT ISH SIFATI NAZORATI”

 

MAVZUSI BO’YICHA 

TAQDIMOT 

---

625 

 

REJA

:

• Nazorat-maslahatchi auditorlik tizimlarini

(NMAT) tashkil qilish zarurati.

• Tashqi auditning maslahat berish funktsiyalari.

• Maslahat beruvchi va nazorat auditining

sub’ektlari, maqsadlari va vazifalari. 

• Nazorat-maslahatchi auditorlik tizimlarini tashkil

qilish variantlari va jarayonlarini modellashtirish. 

• Auditorlar ish sifatini nazorat qilish tizimi va

testlarini ishlab chiqish. 

 

• Nazorat maslahatchi auditorlik tizimlari (NMAT) auditorlik

ob’ektlarining quyidagi guruhlariga mo’ljallab tashkil qilinishi

mumkin:

• - buxgalteriya hisobi qo’lda yuritiladigan ob’ektlar;

• - buxgalteriya hisobi kompyuterlar qo’llab yuritiladigan

ob’ektlar.

• Bu erda, kompyuter fayllarining mazmunini tashkil qiluvchi

birlamchi buxgalteriya hujjatlarining asosiy qismi qayta

ishlanadi. Bu holatda NMAT mijozning fayllaridan

foydalanishi mumkin. Bu esa, o’z navbatida, auditni bajarish

uchun qilinayotgan xarajatlarning qisqarishiga, uning aniqligi

va operativligini oshirishga imkon beradi.

 

---

626 

 

• Funktsional qism - bu iqtisodiy-matematik va

iqtisodiy-tashkiliy modellar hamda uslublar, 

auditni amalga oshirish uslubiyoti va

usullarining majmuasidir. Ta’minlovchi qism

esa birinchi qismda ko’rsatilgan audit

jarayonini avtomatlashtirish uchun qaratilgan

bo’lib, axborot, dasturiy, texnikaviy va

boshqa ta’minotdan tashkil topadi.

 

• Boshlang’ich ma’lumotlarni kiritish uchun talab qilib

qilinadigan xarajatlar ko’p hollarda NMATlarni tashkil qilish

strategiyasini tanlashda hal qiluvchi ko’rsatkich bo’lib

hisoblanadi. Biz bu xarajatlarni qisqartirishga ikki yo’l bilan

erishish mumkin, deb hisoblaymiz: 

• 1. Buxgalterlik ma’nodagi boshlang’ich ma’lumotlarni

kiritishdan butunlay yoki qisman voz kechish va testli

qoidalar bilan beriladigan «ha», «yo’q» turda

ta’kidlanadigan ma’lumotni kiritishi bilan chegaralanish;

• 2. Mijozning analitik va sintetik hisoblaridagi barcha

moliyaviy xo’jalik muomalalari aks etgan birlamchi

ma’lumotiga tayanib.

 

---

627 

 

Ustunligi: Kiritish

xarajatlarining

qisqarishi

Ustunligi: Xato harakatlarni

O’tkazish tavakkalchi-ligi

a¦amiyatsizligi

Kamchiligi:  Xato varakatlarni

o’tkazish tavakkalchiligi

ahamiyatliligi

Kamchiligi:  Kiritish

xarajatlarining

oshishi

1-strategiya

ma’lumotlarni

kiritishni

minimallashtirishga

asoslanish

2-strategiya

ma’lumotlarni kirishni

maksimallashtirishga

asoslanish

NAZORAT-MASLAHATChI AUDITORLIK TUZILIShINING

O’XShASh STRATEGIYaLARI

 

Auditning qo’shilgan faoliyat turlari bilan bog’liqligi

Taftish

predmeti

Audit 

predmeti

Iqtisodiy

tahlil

predmeti

Sud-

buxgalteriya

ekspertizasi

predmeti

Nazorat

qiluvchi audit 

Maslahat

beruvchi

audit

 

---

628 

 

• Konsultativ-maslahatchi audit vazifalariga

quyidagilarni kiritish mumkin:

• - qarz vositalari strategiyasining auditi;

• - moliyaviy barqarorlik auditi;

• - dividendlar bo’yicha siyosatning auditi;

• - to’lovga qobiliyatlilik auditi;

• - kompleks audit.

 

• NMATning maslahat beruvchi qismning axborot va dasturlar

bilan ta’minoti nazorat qiluvchi qism bilan solishtirganda

o’zgacha printsiplarda tuziladi. Bu erda liniyali

dasturlashtirish usullari qo’llaniladi. 

• Axborot ta’minoti fayllar to’plamidan tashkil topgan

operativ ma’lumotlar manbai ko’rinishida tuziladi. Bu fayllar

turli davr hisobotlarini o’z ichiga oladi. Operativ ma’lumotlar

manbaidan tashqari, NMATning nazorat qiluvchi qismidagi

ma’lumotli axborotlardan ham foydalaniladi.

• Operativ va ma’lumotli axborotlar manbai ikkita dasturiy

modulga xizmat qiladi: mantiqiy baholash moduli va

kompleks baholash moduli. 

 

---

629 

 

• Sifat nazoratiga oid ma’lum bir ishlarni tashkil 

etishda auditorlik tashkiloti ichki firma 

standartlariga tayanishi lozim. Bu standartlarda 

esa nazoratga nisbatan aniq talablarni belgilash