Amaliy audit

Sanoat 
namunalari 
uchun huquq
Firmaning 
amaliy 
shuhrati
Tashkiliy 
xarajatlar
tovar belgisidan 
foydalanadigan shaxsning 
huquqini tasdiqlovchi 
muhofaza hujjati bo’lib 
hisoblanadi. Foydali 
model ishlab chiqarish 
vositalari va iste’mol 
buyumlarining, 
shuningdek, ular tarkibiy 
qismlarining konstruktiv 
bajarilishi kabi 
tavsiflanadi.
xalq iste’mol tovarlari 
va ishlab chiqarish 
texnik mo’ljaldagi 
buyumlarning tashqi
ko’rinishini 
belgilaydigan, badiiy 
konstruktorlik 
echimlardan 
foydalanish huquqidir.
Goodwill - buxgalterlik 
hisobi va auditga oid 
adabiyotlarda har xil 
nomlanadi. Masalan, 
firmaning bahosi, 
firmaning yaxshi nomi, 
firmaning amaliy 
aloqalari va boshqalar. 
Firmaning amaliy 
shuhratiga har xil 
omillar 
ta’sir etadi.
korxona faoliyatini 
tashkil qilish chog’ida 
qilinadigan 
xarajatlardir. Unga 
bevosita taalluqli
bo’lgan xarajatlar 
(masalan, yuridik, 
buxgalteriya, 
devonxona va 
harakatlanish 
xarajatlari) tashkiliy 
xarajatlar sifatida 
kapitallashtirilishi 
mumkin.
 

---

700 
Nomoddiy aktivlar turlari
Bu fan, adabiyot yoki san’at
asarlarini
nashr
qilish,
ommaviy
ijro
etish
yoki
boshqacha tarzda foydalanish
uchun
maxsus
beriladigan
huquqdir. Muallifga shaxsan
mulkiy va mulkiy bo’lmagan
huquqlar
biriktiriladi.
Muallifning hayotligida yoki
o’limidan
so’ng
begona
qilinmaydigan yoki boshqa
Birovga
o’tkazilmaydigan
mualliflik
huquqimuhim
nomulkiy huquq hisoblanadi.
Odatda,
hukumat
organlari
tomonidan davlat mol-mulkidan
(masalan,
kabel
televideniesi
kompaniyasi)
foydalanish
huquqiga egalik qilish uchun
yoki
kommunal
xizmatlar
ko’rsatish (elektr energiyasi),
shuningdek xo’jalik yurituvchi
sub’ektlar
tomonidan
aniq
maqsadlar va aniq xizmatlardan
foydalanish
huquqiga
egalik
qilishlari uchun beriladi.
Franshizalar 
Mualliflik huquqlari
 

---

701 
Nomoddiy aktivlar auditi jarayonida quyidagilar
amalga oshiriladi
3
2
1
Nomoddiy aktivlar mavjudligi ustidan 
nazorat o’rnatilishini aniqlash (mulkiy 
ob’ektlarni nomoddiy aktivlar qatoriga olib 
borishning to’g’riligi; mavjudligini va 
muomalalarni hujjatlashtirishning 
to’g’riligini tekshirish; nomoddiy aktivlarni 
baholashning to’g’riligini tekshirish; 
inventarizatsiya qilish; hisobot 
ko’rsatkichlarining sintetik va analitik hisob 
ma’lumotlariga mosligini aniqlash)
 
Ma’lumot manbalari
nomoddiy aktivlarni 
hisobga olishni va ular 
bilan bog’liq 
muomalalarni soliqqa 
tortishni tashkil etish 
masalalarini tartibga 
soluvchi asosiy me’yoriy 
hujjatlar
korxonaning hisob 
siyosati to’g’risidagi 
buyrug’i (farmoyishi) 
(nomoddiy aktivlar 
hisobiga taalluqli qismi)
nomoddiy aktivlar 
sintetik va analitik hisobi 
bo’yicha korxonada 
qo’llaniladigan hisob 
registrlari
1
4
5
nomoddiy aktivlarga taalluqli 
muomalalarni hisobga oladigan 
dastlabki hujjatlar
buxgalteriya hisobotlari
2
3

---

702 
Nomoddiy aktivlarning aks ettirilishi
Buxgalteriya hisobining jurnal-order shaklida 
nomoddiy aktivlarning sintetik hisobi 13-ASK 
jurnal-orderda va «nomoddiy aktivlarni hisobga 
olish vedomosti»da yuritiladi
Schyotlar
Nomoddiy aktivlarning miqdori va harakati 
to’g’risidagi ma’lumotlarni umumlashtirish uchun 
0400-«Nomoddiy aktivlarni hisobga oladigan 
schyotlar»(0410-0490) schyotlar mo’ljallangan
Bu schyotlar balansga 
nisbatan aktiv bo’lib, 
ularning debet 
tomonida mavjud 
nomoddiy aktivlarning 
qoldig’i, kirimi va 
kreditida xo’jalikdan 
chiqishi aks ettiriladi
 
Nomoddiy aktivlarni sotib olish va 
rejalashtirilgan maqsadlar uchun 
foydalanishga yaroqli holga keltirish 
uchun qilingan haqiqiy xarajatlar 
bo’yicha
Nomoddiy aktivlarning bozor qiymati 
va rejalashtirilgan maqsadlar uchun 
foydalanishga yaroqli holga 
keltirishga doir haqiqiy xarajatlar 
bo’yicha
Tayyorlash uchun qilingan 
haqiqiy xarajatlar bo’yicha 
Ta’sis shartnomasiga muvofiq 
ta’sischilarning 
kelishuvi bo’yicha
01
03
02
04
Nomoddiy aktivlarni baholash usullari

---

703 

---

704 
YuQORIDAGI MAQSADNI AMALGA OShIRISh UChUN QUYIDAGI VAZIFALARNI 
HAL ETISh ZARUR:
inventarizatsiya
o’tkazish yo’li
bilan kassadagi
mavjud pul
mablag’lari, 
qimmatli
kog’ozlar miqdori
va summalarining
haqiqiy
qoldig’ini
aniqlash
kassa muomalalarini
hisobga olishda
«Yuridik shaxslar
tomonidan kassa
muomalalarini amalga
oshirish qoidalari»ga
qay darajada rioya
qilinayotganligini
aniqlash
bank
muassasasidagi
hisob-kitob, 
valyuta va
boshqa maxsus
schyotlar
bo’yicha amalga
oshirilgan
muomalalarni
tekshirib chiqish
o’tkazilgan
tekshirish
asosida oraliq
dalolatnoma
tuzish va xulosa
qilish
 
Bankdagi schyotlar bo’yicha muomalalarni tekshirishda auditor quyidagi
ma’lumot manbalaridan foydalanadi:
1
2
3
hisob yuritish siyosati
to’g’risidagi buyruqning pul mablag’lari
hisobiga doir
bo’limi
bankdagi hisob-kitob, valyuta va boshqa maxsus schyotlar bo’yicha
muomalalarni amalga oshirishni va ushbu muomalalarni buxgalteriya
hisobida aks ettirishni tartibga soluvchi asosiy me’yoriy hujjatlar
buxgalteriya hisobotlari (buxgalteriya balansi (1-shakl) va pul
oqimlari
to’g’risidagi hisobot (4-shakl) 

---

705 
4
5
6
soliq hisoboti (so’mdagi va chet el valyutasidagi schyotlar to’g’risida
ma’lumot)
bankdagi schyotlar
bo’yicha muomalalarni hisobga oladigan
sintetik hisob registrlari
bankdagi schyotlarga doir muomalalarni rasmiylashtiradigan dastlabki
hujjatlar
7
8
9
bankdagi schyotlarga doir muomalalarni aks ettirish uchun
qo’llaniladigan ishchi schyotlar rejasi
buxgalteriya hisobining korxonada
qo’llaniladigan shakli va
bankdagi schyotlardagi
mablag’larni hisobga olishga doir
registrlar
ro’yxati
bankdagi schyotlarga doir muomalalar
bo’yicha pul va hisob-
kitob hujjatlarini imzolash huquqiga ega shaxslar
ro’yxati

---

706 
Moliyaviy investitsiyalarning turkumlanishi va uning hisobga olish
uslubiyotiga ta’siri
Turkumlash 
belgilari 
Turkumlash guruhlari 
Moliyaviy qo’yilmalar hisobini tashkil 
etish 
Iqtisodiy
munosabatlarni
ifodalash
hususiyatiga ko’ra
Mulkka
egalik
munosabatlarini
ifodalovchi-
aktsiyalar
va
paylar
Muddatiga
ko’ra: uzoq mud-datlilari
0610-schyotda, qisqa muddatlilari 5810-
schyotda
Kredit munosabatlarini ifodalovchi –
obligatsiyalar,
oddiy va o’tkazma veksellar, depozit va inves-
titsion sertifikatlar, ipotekalar va b.
Muddatiga
ko’ra: uzoq mud-datlilari
0610-schyotda, qisqa muddatlilari 5810-
schyotda
Muddatiga ko’ra
Uzoq
muddatli
moliyaviy
qo’yilmalar (qoplash
muddati bir yildan oshiq yoki bir yildan oshiq muddat
bo’yicha
daromad
olishni
ko’zlab
qilingan
investitsiyalar)
0610-0690 schyotlarda hisobga olinadi. 
Qisqa muddatli moliyaviy qo’yilmalar (qoplash 
muddati bir yildan oshmagan yoki bir yildan 
oshmagan muddat bo’yicha daromad olishni ko’zlab 
qilingan investitsiyalar)
5810, 5820 va 5890 schyotlarda hisobga
olinadi
Turlari bo’yicha
Boshqa korxonalarning us-tav kapitaliga qo’shilgan
badallar
Obligatsiyalar,
optsion,
fyuchers,
depozit
va
jamg’arma sertifikatlari va boshqa qimmatli qog’ozlar
0610 va 5810-schyotlarda hi-sobga olinadi
Berilgan qisqa muddatli qarzlar
5830 – schyotda hisobga olinadi

---

707 
ma’lumot manbalari
:
•
ta’sis hujjatlardan nusxalar; 
•
aktsiyadorlar reestrlaridan ko’chirmalar; 
•
boshqa korxonalarga amalga oshirilgan